«آیا سالمندان بعد از سکته مغزی ۱۰۰% درمان می‌شوند؟»؛ این سؤال بسیاری از خانواده‌هاست که خبر از اصلی‌ترین دغدغه‌ی آن‌ها پس از پشت‌سر گذاشتن یکی از سخت‌ترین تجربه‌های ممکن در رابطه با سلامت بزرگ‌تر عزیزشان می‌دهد: بازتوانی پس از سکته‌ی مغزی.
قصه از جایی آغاز می‌شود که یک لخته یا شاید هم پلاک‌ها و چربی‌های تجمع‌یافته در رگ باعث قطع خون‌رسانی به ناحیه‌ای از مغز می‌شوند. ممکن هم هست که پای شکستگی و پارگی یک رگ مغزی در کار باشد که در آن صورت فرد در آستانه‌ی تجربه‌ی سخت‌ترین نوع سکته مغزی برای سالمندان قرار می‌گیرد. به هر ترتیب، اینجاست که Stroke رخ می‌دهد: مرگ سلول‌ها در ناحیه‌ای از مغز براثر نرسیدن اکسیژن و مواد مغذی به آن‌ها. این اتفاق می‌تواند به‌شدت ناتوان‌کننده باشد، چراکه فرایند ارسال و دریافت سیگنال به بخش‌های صدمه‌دیده‌ی مغز را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
سالمند شوک عظیمی را از سر می‌گذراند و پس از آن از لحاظ جسمی، شناختی و یا ذهنی دچار ناتوانی می‌شود. در چنین شرایطی مهم‌ترین اقدام شروع انواع درمان‌های توانبخشی است: درحالی‌که ازکارافتادگی‌ها در تن و جان فرد مسن آسیب‌های گسترده‌ای را به خود او و خانواده‌اش تحمیل کرده‌اند، نمی‌توان هیچ کوتاهی و تعللی به‌خرج داد و باید خیلی زود به فکر جبران صدمات وارده بود.
بر همین اساس است که در مقاله‌ی پیشِ‌رو از سرای سالمندان پارسایان به توضیح آنچه بعد از سکته‌ی مغزی رخ می‌دهد پرداخته‌ایم. ما همچنین برآنیم تا بهترین مرکز مراقبت از سالمندان بعد از سکته مغزی در تهران را به خانواده‌های عزیز معرفی کنیم تا در طی کردن این مسیر دشوار خود را تنها احساس نکنند. با ما باشید.
برای نمونه می‌توان به سرعت کوتاه شدن قد در سنین بالا اشاره کرد. درحالی‌که روند معمول این اتفاق از حدود ۴۰ سالگی و با آب رفتن قد به‌صورت جزئی درطول هر سال آغاز می‌شود و تازه بعد از ۷۰ سالگی‌ست که سرعت بیشتری می‌گیرد، برخی از افراد مسن این رویه را خیلی سریع‌تر تجربه می‌کنند؛ درنتیجه اثرات کوتاهی قد بیشتر در آن‌ها مشهود است. اما چرا؟ چرا قد سالمندان کوتاه می‌شود؟ همراه ما باشید.
بعد از سکته مغزی چه اتفاقی می‌افتد؟
اغلب تصور می‌شود که عوارض بعد از سکته مغزی محدود به مشکلات حرکتی و عملکردی‌اند، مثلاً فلج یک سمت بدن یا ازدست‌رفتن توان راه‌رفتن و مانند این‌ها. البته این ذهنیت اشتباه نیست، فقط زیادی ساده‌انگارانه است، چراکه این تجربه چنان دگرگون‌کننده است که می‌تواند تک‌تک ابعاد زندگی فرد سالخورده و اطرافیانش را تحت سلطه قرار دهد. همه چیز به‌شدت سکته و اینکه به کدام بخش‌ها از مغز آسیب زده‌است، بستگی دارد: هرچه گستره‌ی صدمات بیشتر باشد، مدت بستری سالمند بعد از سکته مغزی و تعداد و شدت عارضه‌ها و ناتوانی‌هایی که تجربه خواهد کرد نیز بیشتر خواهد شد. برخی از این عوارض بعد از سکته مغزی عبارت‌اند از:
- شل شدن بدن و کم شدن توان عضلانی
- ناتوانی در نشستن یا نگه داشتن گردن
- فلج اندام‌ها
- بی‌اختیاری ادرار و مدفوع
- مشکلات بینایی، تنفسی، حسی، شناختی و تعادلی
- تغییرات خلقی
- فراموشی و اختلال حافظه
- سختی در بلع
- اختلالات گفتاری
- سرگیجه، تشنج، خستگی زودرس و بی‌حالی
- اسپاسم و گرفتگی عضلانی
- خشکی و دردناکی مفاصل
- ورم دست‌وپا
- بی‌قراری، آشفتگی و اضطراب
- و… .
از سوی دیگر، دست‌وپنجه نرم کردن با چنین شرایطی آرام‌آرام بزرگ‌تر عزیز شما که برای برآوردن نیازهایش، کنترل بدنش و یا برقراری ارتباط و بیان منظورش سختی زیادی متحمل می‌شود را به‌سوی انواع روان‌رنجوری‌ها، نظیر افسردگی در سالمندان، نیز سوق خواهد داد.
دوران نقاهت بعد از سکته مغزی در سن بالا
بحرانی‌ترین روزها بعد از سکته مغزی همان روزهای اولیه‌اند: وقتی که سالمند هنوز در بیمارستان بستری‌ست و روبه‌رو شدن با وضعیت جدیدش او را دچار شوک‌های پی‌درپی می‌کند. در اغلب موارد، این دوره حدوداً یک هفته به‌طول می‌انجامد و در همین مدت است که میزان آسیب‌های فرد و تبعات سکته برای او ارزیابی می‌شوند. پس از آن، زمان طلایی برای بیماران سکته مغزی فرامی‌رسد، زیرا نوبت پیگیری درمان‌های توانبخشی می‌شود که باید هرچه زودتر آغاز شوند. در غیر این صورت، هرچه بین زمان مرخص شدن از بیمارستان و شروع روند بازتوانی فاصله بیفتد، بر عوارض سکته برای فرد مسن افزوده می‌شود: او به ناتوانی‌هایش عادت می‌کند، دست از تلاش و تقلا برای بهبودی برمی‌دارد، تن به خمودگی می‌دهد و آرام‌آرام ضعیف و ضعیف‌تر می‌شود، اندام‌هایش دفرمه و ناکارآمد خواهند شد و بازگردانی مهارت‌های سابق به او تقریباً ناممکن می‌گردد.
بهبود سالمند بعد از سکته مغزی چقدر طول می‌کشد؟
بهترین زمان ریکاوری برای سالمند بعد از سکته مغزی همان ۳ تا ۶ ماه اول است، چراکه:
- سرعت بازسازی سلول‌ها و سیناپس‌های مغز در این مدت بیشتر است،
- هنوز هیچ‌گونه اسپاسم و تغییر شکلی در اندام‌ها آغاز نشده است و آن‌ها، هم دامنه‌ی حرکتی گسترده‌تری دارند و هم به درمان بهتر پاسخ می‌دهند،
- سرعت یادگیری انواع مهارت‌ها در این بازه بالاتر است
- و ازآنجایی‌که فرد و خانواده‌ی او هنوز دچار عادت نشده‌اند، انگیزه و روحیه‌ی بیشتری برای جبران صدمات وارده دارند و همین هم اثر مثبت زیادی روی سرعت پیشرفت بیمار خواهد داشت.
بااین‌حال، باید توجه داشت که سالمند به‌خودی‌خود بهبود نمی‌یابد. او به تلاش و استمرار نیاز دارد و پشتیبانی و انگیزه‌ای برای تحمل دوره‌ی طولانی درمانش. به‌علاوه عوامل مختلفی هم هستند که کار را برایش هرچه سخت‌تر خواهند کرد: از شدت سکته‌ای که پشت سر گذاشته و میزان آسیب‌های آن گرفته تا دست‌وپنجه نرم کردنِ هم‌زمان با بیماری‌های مزمنی که قبل و بعدازاین تجربه به قوت خود باقی‌اند. به‌طورکلی سکته‌ی مغزی برای فرد مسن تازه آغاز یک مسیر است که به‌پایان‌بردن آن و درمانش می‌تواند تا ۲ سال هم به طول انجامد. حتی این احتمال نیز وجود دارد که برخی از نواحی صدمه‌دیده‌ی مغز هیچ‌وقت بازسازی نشوند و عملکرد خود را بازنیابند، گرچه در اغلب موارد پاسخ به سؤالِ «آیا سالمندان بعد از سکته مغزی بهبود پیدا می‌کنند؟» مثبت است!
چه چیزهایی بعد از سکته مغزی در سن بالا به بهبود سریع‌تر کمک می‌کند؟
وقتی پای صحبت از بهبود سریع‌تر بیمار سکته‌ی مغزی به میان می‌آید، اولین و اساسی‌ترین مورد پشت گوش نینداختن درمان‌های توانبخشی است! به یاد داشته باشید که هر تأخیری در این زمینه روند معالجه‌ی بزرگ‌تر عزیز شما را سخت‌تر و طول مدت درمان او را بیشتر خواهد داد. فارغ از این موضوع، چند عامل دیگر نیز می‌توانند سرعت بازتوانی سالمند بعد از سکته‌ی مغزی را افزایش دهند که مهم‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از:
- خفیف یا متوسط بودن شدت سکته‌ی مغزی در فرد مسن
- دریافت توجهات و اقدامات اورژانسی در لحظات اولیه‌ی وقوع سکته
- شروع بی‌فاصله‌ی درمان‌های پزشکی
- انگیزه و اشتیاق بیمار برای بهبود یافتن و همکاری درست او با درمانگرانش
- عدم تجربه‌ی آسیب‌های مغزی‌ای که به مشکلات شناختی و رفتاری می‌انجامند
- شرایط جسمی و سلامتی مناسب پیش از سکته‌ی مغزی
توانبخشی بعد از سکته مغزی افراد مسن شامل چه مواردی می‌شود؟
توانبخشی این‌گونه تعریف می‌شود: «مجموعه‌ای از مداخلات درمانی که محدودیت‌های عملکردی به وجود آمده براثر یک حادثه یا بیماری را بهبود می‌بخشند و توانایی‌ها و مهارت‌های ازدست‌رفته‌ی فرد آسیب‌دیده را به او بازمی‌گردانند.». بر همین اساس، بازتوانی پس از سکته‌ی مغزی را می‌توان یک فرایند چندبُعدی دانست که مستلزم یاری جستن از کارشناسان فیزیوتراپی، کاردرمانی و گفتاردرمانی‌ست تا سالمند بتواند انواع عوارضی که گریبانگیرش شده‌اند، نظیر سنگینی زبان در سکته مغزی را پشت سر بگذارد و استقلال خود را بازیابد. ازجمله مهم‌ترین مشکلاتی که به کمک توانبخشی بعد از تجربه‌ی Stroke درمان می‌گردند می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
راه‌رفتن بعد از سکته مغزی افراد سالخورده
از شایع‌ترین تبعات سکته‌ی مغزی ضعف و سستی اندام‌هاست: مغز صدمه دیده‌است و دیگر نمی‌تواند سیگنال‌ها را به‌درستی دریافت و ارسال کند که نتیجه‌اش می‌شود اختلالات حسی، فلج شدن عضو و به هر حال، بروز انواع ناتوانی‌ها! در این موقعیت، فرد مسن نه‌تنها توانایی راه رفتن بلکه حتی توان نشستن و ثابت نگه داشتن تنه و گردن خود را نیز از دست می‌دهد. او که همچنین در تمرکز و حفظ تعادل دچار مشکل شده و پیش از این هم قدرت بدنی چندانی نداشته‌است، خیلی زود به‌سمت تجربه‌ی انواع تحلیل و اسپاسم‌های عضلانی سوق پیدا می‌کند و دامنه‌ی حرکتی‌اش هرچه محدودتر می‌شود، مگر اینکه بلافاصله پس از ترخیصش از بیمارستان تمرینات توانبخشی خود را آغاز نماید.
فیزیوتراپی برای سالمندان پس از تجربه‌ی سکته‌ی مغزی در قدم اول بر تقویت تنه، بازگرداندن توان نشستن و کنترل و حرکت سر، گردن و اندام‌ها تمرکز دارد. بعد از آن، تمریناتی آغاز می‌شوند که هدفشان بالا بردن قدرت پاهاست تا فرد مسن آرام‌آرام بتواند بایستد و نخستین گام‌هایش را با کمک درمانگران و وسایل کمکی بردارد. در ادامه‌ی مسیر، فیزیوتراپیست به آموزش شیوه‌ی صحیح راه رفتن می‌پردازد و سالمند را برای پشت‌سر گذاشتن ترسش از ارتفاع، بی‌تعادلی و… همراهی می‌کند. طی این روند کار یکی دو روز نیست و ماه‌ها زمان خواهد برد، اما آنچه مسلم است، اغلب افراد سالخورده پس از این مدت قادر به راه رفتن مستقل یا با استفاده از واکر و عصا خواهند بود.
گفتاردرمانی سالمند بعد از سکته مغزی
مغز دو ناحیه دارد (بروکا و ورنیکه) که مسئول تولید کلام و درک آن هستند. هردو این نواحی در نیمکره‌ی چپ واقع شده‌اند و با دیگر بخش‌های مغز که کنترل عضلات را برعهده دارند نیز ارتباطات عصبی تنگاتنگی دارند. سکته‌ی مغزی در یک‌سوم موارد موجب به‌وجود آمدن اختلالات گفتار در سالمندان می‌شود: یعنی با آسیب رساندن به نیمه‌ی چپ مغز، به یک یا هردو ناحیه‌ی زبانی صدمه می‌زند؛ شاید هم در ارتباطات عصبی بین بخش‌های مختلف مغز اختلال ایجاد کند و یا کنترلگرهای عضلات دخیل در تولید کلام (زبان، تارهای صوتی، لب‌ها و…) را تحت تأثیر قرار دهد.
به هر ترتیب، آنچه رخ می‌دهد، مشکل در صحبت کردن، درک گفته‌ی دیگران، خواندن و نوشتن است، مشکلاتی که البته بسته به قدرت سکته‌ای که فرد پشت‌سر گذاشته‌است شدت و ضعف‌های متفاوتی دارند. درمان این اختلالات به جلسات مستمر گفتاردرمانی نیاز دارد: جایی که درمانگر سالمند را برای کلمه‌یابی، جمله‌سازی، درک معنا و منظور گفته‌ها، بازگرداندن هماهنگی ازدست‌رفته میان عضله‌های مسئول تولید صدا و… تمرین می‌دهد. با پیگیری این جلسات، بسته به سطح مشکلی که فرد مسن با آن روبه‌روست، زمان برگشت تکلم بعد از سکته مغزی سالمند بین ۱ ماه تا ۲ سال خواهد بود. البته رفتن به‌سراغ تکنولوژی‌های پزشکی نوین، نظیر rTMS، نیز می‌تواند در بهبود نواحی زبانی آسیب‌دیده‌ی مغز و بازگشت تکلم مفید واقع شود.
توانبخشی اختلال بلع سالمند بعد از سکته مغزی
اغلب افرادی که پس از ازسرگذرانی Stroke دچار مشکل در تکلم می‌شوند، اختلال بلع در سالمندان را نیز تجربه خواهند کرد. غذا خوردن گرچه ساده به‌نظر می‌رسد، نیاز به حرکت هماهنگ عضلات دهان، گلو و فک دارد؛ و همچنین به زبانی که غذا را به‌درستی هدایت کند. وقتی سکته‌ی مغزی رخ می‌دهد، یا نواحی مسئول پردازش این عملیات هماهنگ در مغز صدمه می‌بینند و یا اعصاب و عضلاتی که عهده‌دار انتقال سیگنال‌ها هستند. این‌چنین است که زبان سنگین می‌شود و حرکت دادن فک و لب‌ها مشکل. با توجه به شدت سکته، برخی از افراد سالخورده ممکن است به دلیل اختلال در عملکرد تنفسی‌شان به دستگاه اکسیژن وابسته شوند، به‌هیچ‌وجه از پس جویدن هیچ‌چیز برنیایند و تغذیه‌شان تنها از طریق لوله ممکن باشد، اما اغلب آن‌ها قادر به بلعیدن غذاهای سبک و مایع خواهند بود و صرفاً هرازگاهی سرفه و پریدگی غذا در گلو را تجربه می‌کنند. درمان سنگینی زبان بعد از سکته مغزی در چنین مواقعی به تمرینات مستمر گفتاردرمانی نیاز دارد که به تقویت عضلات درگیر در عمل بلع می‌پردازند و به افزایش هماهنگی بین آن‌ها کمک می‌کنند. نکته‌ی مهم این است که هرگونه تأخیری در پیگیری این درمان‌های توانبخشی بزرگ‌تر عزیز شما را یک قدم به سوءتغذیه در افراد بالای ۶۵ سال نزدیک‌تر خواهد کرد.
توانبخشی ذهنی و شناختی بیماران سکته مغزی
فراموشی بعد از سکته مغزی در سالمندان ازجمله عوارضی‌ست که در روزهای اولیه‌ی این تجربه، به دلیل شوکی که پشت سر گذاشته شده است، با شدت بیشتری خود را نشان می‌دهد. به‌علاوه بروز حواس‌پرتی‌ها، اختلال در توجه و تمرکز و… نیز در این بیماران چندان دور از انتظار نیست. ممکن است سالمند نتواند خاطرات دور یا نزدیکش را به یاد بیاورد، آنچه به او گفته می‌شود را خیلی زود فراموش کند و از پس انجام فعالیت‌هایی که نیاز به اندکی تمرکز دارند برنیاید. این مشکلات که البته در هر سالمند باتوجه‌به شدت سکته و نواحی آسیب‌دیده‌ی مغز او درجات مختلفی از شدید تا خفیف دارند، معمولاً با کمک کار درمانگر و گفتار درمانگر درمان می‌شوند: آن‌ها با استفاده از تمرینات گوناگونی که بر تقویت حافظه و توجه متمرکزند، آرام‌آرام مهارت‌های شناختی و ذهنی ازدست‌رفته‌ی فرد مسن را بازیابی خواهند کرد. بااین‌حال، از تحریک مغناطیسی مغز (rTMS) برای بهبود این عارضه نیز می‌توان بهره برد.
درمان بی‌قراری سالمند بعد از سکته مغزی
مسلم است که مغز صرفاً عهده‌دار وظایف منطقی و فیزیکی نیست، کنترل احساسات، رفتار و واکنش‌های ما را نیز در دست دارد. بر همین اساس، وقتی که سکته‌ی مغزی موجب آسیب دیدن نواحی مرتبط با عواطف و تنظیم هیجانات می‌گردد، بروز مشکلات شناختی و رفتاری در سالمند مورد انتظار خواهد بود: مشکلاتی از قبیل بی‌قراری‌های حرکتی، تحریک‌پذیری، فریاد زدن، نالیدن، تغییر اشتها، کم‌خوابی یا پرخوابی فرد مسن و… . به‌جز این مورد،
- ناتوانی در برقراری ارتباط، صحبت‌کردن، دریافت منظور دیگران و حرکت‌دادن بدن،
- زیاد ماندن در خانه،
- اضطراب روند طولانی درمان،
- سرخوردگی ناشی از ازدست‌دادن استقلال
- و…
نیز هستند که می‌توانند بزرگ‌تر عزیز شما را تحت فشار بگذارند و علت گریه بیمار سکته مغزی و بی‌قراری او را توضیح دهند. شوک‌ها و تشنج‌هایی که برخی از افراد سالخورده تجربه می‌کنند، تغییرات هورمونی، عوارض دارویی و مواردی از این دست هم علت هذیان گفتن بعد از سکته مغزی و توهم بعد از سکته مغزی را روشن خواهند کرد. به هر ترتیب، تمام این علائم باید مورد پیگیری قرار گیرند: سالمند باید توسط پزشک مغز و اعصاب معاینه شود یا از همراهی مددکاران و روان‌درمانگرانی مجرب بهره‌مند گردد که به او در بازیابی توان شناخت و کنترل احساسات خود کمک می‌کنند.
مرکز توانبخشی بیماران سکته مغزی کجاست؟
شاید در کشور ما نشود از یک مجموعه‌ی خاص به‌عنوان مرکز بازتوانی سالمندان بعد از سکته‌ی مغزی نام برد، اما بدون شک توان درمانگران بسیاری در کلینیک‌های توانبخشی سرتاسر ایران مشغول به کارند که می‌توانند در مسیر بهبود مهارت‌های ازدست‌رفته‌ی سالمند همراه او باشند. به‌علاوه بیمارستان‌های تخصصی‌ای نیز در این زمینه فعال هستند که البته اغلب آن‌ها در تهران واقع شده‌اند. همچنین امکان کمک گرفتن از کارشناسان فیزیوتراپی، کاردرمانی و... در منزل نیز وجود دارد.
بااین‌حال، اوضاع برای همه‌ی خانواده‌ها یکسان نیست: بعضی ممکن است خانه‌شان مناسب‌سازی شده نباشد و نتوانند از بزرگ‌تر عزیزشان به‌درستی و آن‌طور که شایسته‌ی اوست نگهداری کنند، برای بعضی دیگر رفت‌وآمد مدام به مراکز توانبخشی مشکل است و برخی هم آن‌قدر درگیر مشغله‌های مختلف‌اند که نمی‌توانند برای پیگیری درمان سالمند خود وقت چندانی بگذارند. مسلم است که در چنین شرایطی نمی‌توان روی کلینیک‌ها و بیمارستان‌های تخصصی حسابی باز کرد و خانه‌های سالمندانی که از امکانات کافی برای مراقبت و بازتوانی بیماران پابه‌سن‌گذاشته‌ی سکته‌ی مغزی برخوردارند به بهترین گزینه‌های ممکن برای این خانواده‌ها بدل می‌شوند.
مرکز مراقبت از سالمندان بعد از سکته مغزی چه امکاناتی باید داشته باشد؟
برای افرادی که به دنبال بهترین امکانات برای مراقبت بعد از سکته مغزی از سالمند خود هستند خانه‌های سالمندان عاقلانه‌ترین انتخاب به‌حساب می‌آیند، اما کدام‌یک از آن‌ها؟! در واقع این یکی از بزرگ‌ترین چالش‌هایی‌ست که خانواده‌ها با آن روبه‌رو می‌شوند: درصورتی‌که نتوان از فرد مسن در منزل یا تحت مراقبت یک پرستار شخصی نگهداری کرد، میان این‌همه سرای سالمندان که در سراسر کشور مشغول فعالیت‌اند، کدامشان قابل‌اعتماد هستند؟ اصلاً هنگام تصمیم‌گیری در این مورد، باید وجود چه امکاناتی را در این‌گونه مراکز مورد بررسی قرار داد؟ اغلب فقط به نزدیکی خانه‌ی سالمندان به محل سکونت فرزندان، تمیزی فضای آن، فاصله‌ی کمش با یک مرکز درمانی و مواردی از این قبیل فکر می‌شود که البته ویژگی‌های مهمی به شمار می‌روند، اما مهم‌تر از آن‌ها دقت به موارد زیر است:
داشتن پرستارانی صبور، کار آشنا و همدل:
می‌توان گفت که پرستاری درست از فرد مسن پررنگ‌ترین نقش را در برآمدن او از پس عوارض بعد از سکته مغزی دارد! مراقب سالمند باید به تک‌تک جزئیات کار خود آشنا باشد؛ باید بتواند نوسانات خلقی او را تحمل کند، نحوه برخورد با سالمند عصبانی بعد از سکته مغزی را بداند، داروهای او و عوارض آن‌ها را بشناسد، بتواند علائم حیاتی فرد مسن را رهگیری کند و در صورت بروز هر تغییر نگران‌کننده‌ای دست به اقدام بزند، برای انجام امور شخصی سالمند با چنان ظرافتی کمک‌حالش باشد که او حس نکند وقار و شخصیتش زیر سؤال رفته است، با ایثارگری بیش از اندازه جلوی تلاش‌های شخصی فرد سالخورده برای انجام کارهای روزانه‌اش را نگیرد و درحالی‌که روند بهبود سالمند بسیار متغیر است، چه در روز خوب آن و چه در روز بدش، چه در هنگام پیشرفت‌ها و چه پسرفت‌هایش، صبورانه او را همراهی و به ادامه‌ی مسیر تشویقش کند. بر همین اساس، بهترین مرکز نگهداری از بیماران سکته‌ی مغزی مرکزی‌ست که از همکاری مجرب‌ترین پرسنل، مددکاران و پرستاران بهره‌مند شده باشد.
وجود امکانات توانبخشی:
ازآنجایی‌که انجام تمرینات توانبخشی نیاز هرروزه‌ی فرد مسنی‌ست که سکته‌ی مغزی را پشت سر گذاشته است، نمی‌توانید او را به خانه‌ی سالمندانی بسپارید که به‌جز معدودی امکانات رفاهی و پرستار چیزی برای ارائه ندارد! برای بزرگ‌تر عزیز خود به دنبال مرکزی باشید که در کنار این موارد، از واحدی جدا و مجهز برای بازتوانی بیماران سکته‌ی مغزی برخوردار باشد و حتماً توان‌درمانگرانی دلسوز در آن مشغول به کار باشند.
ایمنی محیط مرکز:
هیچ‌کس برای یاد دادن دوچرخه‌سواری فرزند کوچک خود را بدون مراقبت و چرخ‌های کمکی به یک خیابان شلوغ نمی‌فرستد: این است مَثَل نگهداری از سالمندان کم‌توان‌شده براثر سکته‌ی مغزی در خانه‌ها و مکان‌های ناایمن و مناسب‌سازی‌نشده! چنین فضاهایی علاوه‌بر اینکه باعث افزایش احتمال سقوط، شکستگی لگن فرد مسن و یا وارد آمدن صدماتی به‌مراتب جدی‌تر به او می‌شوند و نگهداری از سالمند را هرچه سخت‌تر می‌کنند، فرصت حرکت آزادانه را از وی می‌گیرند، او و اطرافیانش را اسیر هزار جور احتیاط می‌کنند و بهبود سالمند را به‌تعویق می‌اندازند. اینجاست که اهمیت رعایت موازین ایمنی در فضای سرای سالمندان خود را نشان می‌دهد: جایی که قرار است برای مدتی به خانه‌ی بزرگ‌تر عزیز شما تبدیل شود باید پاکیزه، مرتب و از این‌ها مهم‌تر، ایمن، دسترس‌پذیر و مجهز به انواع تجهیزات ضروری، نظیر کپسول‌های اکسیژن، باشد.
حضور پزشکانی مجرب:
این‌طورها هم نیست که پس از یک بار تجربه‌ی سکته‌ی مغزی و درگیر شدن سالمند با عوارض آن، دیگر احتمال بروز عارضه‌های جدید یا خدای‌نکرده تکرار سکته برای او وجود نداشته باشد! باید هر لحظه هوشیار بود و چشم به علائمی که خودنمایی می‌کنند داشت. گاهی اوقات هم به دخالت سریع پزشکی و یا حتی اقدامات اورژانسی نیاز می‌شود. به همین جهت، بهتر آن است که خانه‌ی سالمندانی را برای بزرگ‌تر عزیزتان انتخاب کنید که از حضور دائمی چند پزشک و وجود تجهیزات ضروری در آن اطمینان حاصل کرده‌اید.
داشتن فضایی آرام و بدون تنش:
ناتوانی اضطراب‌آور است. ممکن است سالمند دچار ضعف در گفتار شده باشد و نتواند منظور خود را در قالب کلماتی روشن بیان کند. شاید هم درحال سپری کردن روزهای خوبی نیست: تمریناتش به‌درستی پیش نمی‌روند و پیشرفتی در بازتوانی خود مشاهده نمی‌کند. این‌ها می‌توانند سطح استرس در فرد مسن را افزایش دهند و او را از بهبودناپذیری وضعیتش بترسانند. آن‌وقت است که سالمند در یک چرخه‌ی معیوب گیر می‌افتد، چراکه اضطراب و تنش‌های روانی سرعت بازیابی توان و مهارت‌های ازدست‌رفته‌اش را کاهش و خطر تجربه‌ی دوباره‌ی سکته را افزایش می‌دهند. بنابراین به‌دنبال یک مرکز مراقبت از سالمندان بعد از سکته مغزی باشید که کمی از آلودگی و سروصداهای استرس‌آور شهری فاصله داشته باشد. به‌علاوه حتماً به رفتار پرستاران آنجا، اینکه توان مدیریت اضطراب افراد سالخورده را داشته باشند، و آرامش محیطش هم دقت نمایید. بررسی حضور دائمی روان‌درمانگران و مددکاران در چنین محیطی را نیز نباید از یاد ببرید!
رسیدگی به تغذیه‌ی سالمند:
دیگر هیچ‌چیز مثل قبل نیست: بزرگ‌تر عزیز شما درحالی‌که با اختلال بلع دست در گریبان است و مجبور به رعایت یک‌سری پرهیزهای غذایی، به انرژی دریافتی زیادی نیز احتیاج دارد، چراکه بسیاری از کارهایی که سابق بر این به‌سادگی از پس انجامشان برمی‌آمد حالا نیازمند نیرو و تلاشی باورنکردنی‌اند! این‌چنین است که درنظر گرفتن یک رژیم غذایی متعادل، مغذی و سلامت برای سالمند به امری ضروری تبدیل می‌شود و در نتیجه، مرکز توانبخشی و مراقبتی‌ای برای او مناسب خواهد بود که بتواند از پس تأمین تغذیه‌ی مناسب فرد مسن با استفاده از نظر کارشناسان امر و آشپزخانه و آشپزهایی حرفه‌ای برآید.
بهترین مرکز درمان سکته مغزی کدام است؟
وقتی پای معرفی بهترین مرکز توانبخشی سکته مغزی تهران به‌میان می‌آید، نام بردن از خانه‌ی سالمندان پارسایان اجتناب‌ناپذیر می‌شود! در این مرکز سه بخش مجزا وجود دارد تا براساس شرایط ویژه‌ی هر سالمند خدمات متفاوتی به او ارائه گردد. یکی از این قسمت‌ها بخش بازتوانی است: جایی که می‌توانید بزرگ‌تر عزیز خود را به‌محض ترخیص از بیمارستان در آن پذیرش کنید تا دوران نقاهت خود را نزد مراقبانی دلسوز و حرفه‌ای بگذراند و بدون نیاز به خروج از این سرا، از تمام امکانات رفاهی، اقامتی، پرستاری و البته توانبخشی بهره‌مند شود! در این بخش که محیطی آرام به‌شکل اتاق‌هایی مبله و دکورشده با رنگ‌های شاد و روحیه‌بخش دارد و کاملاً ایمن‌سازی شده‌است، کادر پرستاری و مراقبتی به‌طور دائم حضور دارند و هم حواسشان به داروها و وضعیت سلامتی سالمند خواهد بود و هم یاری‌گر او در انجام امور شخصی، بهداشتی و فعالیت‌های روزانه‌اش. گذشته از این‌ها، خدمات و امکانات دیگری نیز وجود دارند که از بین آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- ویزیت روزانه توسط پزشک حاضر در مرکز
- وجود فضایی کاملاً مجهز برای انجام تمرینات هرروزه‌ی فیزیوتراپی و کاردرمانی
- تهیه‌ی سالم‌ترین وعده‌های غذایی برای سالمند با مشورت کارشناسان تغذیه
- حضور روان‌درمانگران و مددکارانی همدل در جهت ارتقا سلامت روانی فرد مسن، دور کردن یأس و اضطراب از او و تشویقش به صبوری و مداومت در مسیر درمان
- و… .
پارسایان که بیش از دو دهه همراه عزیزان پایه‌سن‌گذاشته و خانواده‌های ایشان بوده است، چنان در زمینه‌ی نگهداری و بازتوانی بیماران سکته‌ی مغزی در این بخش از مجموعه‌ی خود موفق عمل کرده که توانسته است بیشترین ترخیص موفق سالمندان پس از تجربه‌ی این شوک عظیم و دوران نقاهت آن را به نام خود ثبت کند.
سخن آخر
در این مقاله از تیم تحریریه‌ی خانه‌ی سالمندان پارسایان به بررسی روزهای پس از سکته‌ی مغزی پرداختیم: اینکه سالمند با چه عوارضی دست‌به‌گریبان می‌شود و برای بازگرداندن توانایی‌ها و مهارت‌های ازدست‌رفته‌ی او، چه اقداماتی ضروری‌اند. به‌علاوه، هم از مراکز مراقبت از بیماران سکته‌ی مغزی نام بردیم و هم بهترین آن‌ها در ایران و تهران را معرفی کردیم تا هر خانواده‌ای که به دلیلی قادر به همراهی کامل و درست بزرگ‌تر عزیز خود در جهت طی روند طولانی بهبودی‌اش نیست، بتواند او را به دست‌هایی مطمئن برای این کار بسپرد. در آخر خوب است یادآوری کنیم که اغلب سالمندان بعد از سکته مغزی می‌توانند تنها زندگی کنند یا تا حد زیادی مستقل شوند، اما به آن شرط که از این تجربه آسیبی ماندگار ندیده باشند، به‌محض ترخیص از بیمارستان درمان‌های توانبخشی خود را آغاز کرده باشند و پس از طی دوران نقاهت، در خانه‌ای ساکن شوند که ایمن و دسترس‌پذیر شده است.
