وقتی پای صحبت از مشکلات تیروئید در سالمندی به‌میان میآید، بسیاری فقط به‌یاد کم‌کاری و پرکاری این غده می‌افتند. درواقع این دو عارضه از شناخته‌شده‌ترین بیماریهای مرتبط با تیروئید در سنین مختلف هستند. با این حال کمتر کسی می‌داند که پرکاری و کم‌کاری تیروئید معمولاً نتیجهٔ بروز یک‌سری از بیماریهای دیگرند: بیماری‌هایی که در این مطلب به شناخت آنها خواهیم پرداخت تا هم دلایل اختلالات تیروئید در سالمندان برایمان روشن شود و هم علائمی که هشداردهنده‌ی خطر هستند را بشناسیم. همراه ما باشید.
انواع بیماریهای تیروئید در سالمندان
به‌طور معمول افزایش سن ریسک ابتلا به بسیاری از مشکلات جسمی و روانی را دوچندان می‌کند و انواع بیماریهای تیروئید در سالمندان نیز از این قاعده مستثنی نیستند. شایع‌ترین عارضه‌ی مرتبط با این غده در افراد بالای ۶۵ سال کم‌کاری تیروئید است، اما خود این اختلال می‌تواند از عوارض مشکلاتی همچون تیروئیدیت هاشیموتو یا سرطان تیروئید باشد. در مقابل درباره‌ی پرکاری این غده نیز می‌توان به بیماری گریوز مشکوک بود. با این‌همه عارضه‌های دیگری نیز وجود دارند که ممکن است گریبانگیر این غده‌ی دولبی شوند و افراد سالخورده را به‌سوی تجربه‌هایی ناخوشایند و دردناک سوق دهند که از بین آنها می‌توان به گواتر و ندول‌های تیروئیدی اشاره کرد.
روش‌های تشخیص انواع تیروئید در سالمندان
درباره‌ی سالمندان باید هشیار بود، زیرا بسیاری از علائمی که ممکن است نشان‌دهنده‌ی مشکلات مرتبط با تیروئید باشند با علائم دیگر بیماری‌ها یا نشانه‌های معمول سالخوردگی مشابه‌اند. از طرفی، تغییرات تیروئید در سالمندی باعث می‌شوند که پیدا و لمس کردن این غده در معاینات پزشکی ناممکن یا سخت باشد.
همیشه یکی از اولین روش‌های تشخیص نوع تیروئید در سالمندان معاینه‌ی فیزیکی برای شناسایی توده، تشخیص درد، و دقت به علائمی است که از آن شکایت دارند. پس از آن، درصورتی‌که پزشک به وجود مشکلی در این غده مشکوک شده باشد، عملکرد آن را با آزمایش‌های رایجی همچون سنجش سطح TSH، شاخص تیروکسین آزاد (FTI)، آزمایش T3RU و… مورد موشکافی قرار می‌دهد؛ نوشتن دستور سونوگرافی یا انواع اسکن‌ها نیز برای بررسی شکل و اندازه‌ی تیروئید رایج است و می‌تواند به تشخیص غده‌ها و گره‌های به‌وجودآمده در این ارگان کمک کند.
تفاوت تیروئید پرکار و تیروئید کم‌کار در افراد مسن
به‌عنوان رایج‌ترین بیماریهای مرتبط با تیروئید در سالمندان، کم‌کاری و پرکاری این غده هردو نتیجهٔ اختلال در عملکرد آن هستند، اما تفاوت‌های زیادی با یکدیگر دارند و درواقع نقطه‌ی مقابل هم محسوب می‌شوند! پرکاری تیروئید به شرایطی اشاره دارد که این غده هورمون‌هایی بیش از نیاز بدن تولید می‌کند. این عارضه باعث افزایش سرعت سوخت‌وساز سلول‌ها میشود: مشکلی که موجب بالا رفتن ضربان قلب و دمای بدن، کاهش ناگهانی و شدید وزن، تحریک‌پذیری، اضطراب، ضعف عضلانی، اختلال خواب در سالمندان و… خواهد شد.
کم‌کاری تیروئید اما نشانه‌های کاملاً متفاوتی دارد، زیرا باعث کند شدن متابولیسم میشود و در سالمند به‌سرعت افزایش وزن، افسردگی، سستی و… بروز پیدا خواهد کرد. به‌جز این موارد، اختلالات تیروئید در سالمندان در نوع درمان موردنیازشان نیز نقطه‌ی مقابل یکدیگرند؛ همچنین بروز پرکاری و کم کاری تیروئید علل متفاوتی دارند که در ادامه به بررسی‌شان خواهیم پرداخت.
کدام‌یک از بیماریهای مرتبط با تیروئید در سالمندان موجب بروز کم‌کاری یا پرکاری آن می‌شوند؟
درحقیقت انواع عارضه‌های مرتبط با تیروئید میتوانند باعث بروز اختلال در عملکرد این غده در افراد بالای ۶۵ سال شوند. با این حال، تیروئیدیت هاشیموتو و گریوز دو بیماری خودایمنی‌اند که پررنگ‌ترین نقش را در کم‌کاری یا پرکاری تیروئید ایفا می‌کنند.
علائم تیروئیدیت هاشیموتو (Hashimoto) + درمان
هاشیموتو وقتی رخ می‌دهد که سیستم ایمنی بدن پادتنی برعلیه آنزیم پراکسیداز، یک آنزیم ضروری در چرخه‌ی سنتز هورمون‌های تیروئید، ترشح می‌کند. اینکه چه چیزی باعث این حمله میشود چندان مشخص نیست؛ برخی ویروس‌ها و باکتری‌ها را مقصر این امر می‌دانند و برخی دیگر ژنتیک را. با این‌همه آنچه مسلم است هفت‌برابر بودن خطر ابتلای زنان میانسال به این عارضه نسبت‌به مردان است.
تیروئیدیت هاشیموتو شایع‌ترین علت کم‌کاری تیروئید به‌شمار می‌رود، اما احتمال اینکه پنهان بماند و باعث اختلال در عملکرد این غده نشود هم وجود دارد. علائم این بیماری درواقع همان نشانه‌های عمده‌ی تیروئید کم‌کار، نظیر افزایش حساسیت به سرما، یبوست، بالا رفتن وزن، میوپاتی عضلانی و…، است. به‌علاوه هاشیموتو می‌تواند باعث اختلال بلع در سالمندان، خشونت صدا، گواتر و عوارضی از این دست نیز شود.
برای درمان این بیماری به‌طور معمول قرص لووتیروکسین را تجویز میشود که باعث افزایش ترشح هورمون‌های تیروئید خواهد شد. مصرف مکمل‌های آهن و کلسیم هم می‌تواند ایده‌ی خوبی باشد، زیرا در جذب این دارو مؤثرند.
علائم گریوز (Graves) + درمان
درست همانند تیروئیدیت هاشیموتو، گریوز از حمله‌ی سیستم ایمنی به غده‌ی تیروئید بهوجود میآید. در این بیماری پادتن‌هایی به نام ایمونوگلوبولین ترشح می‌شوند که مشابه هورمون محرک تیروئید (TSH) عمل می‌کنند؛ درنتیجه موجب پرکار شدن تیروئید خواهند شد. درباره‌ی دلیل بروز گریوز هم هیچ نظر قطعی‌ای وجود ندارد؛ با این حال می‌توان گفت گرچه در شیوع بیشترش در زنان به هاشیموتو شبیه است اما احتمال بروزش در دوره‌ی سالمندی چندان زیاد نیست.
گریوز همان علائم تیروئید پرکار را در افراد برمی‌انگیزد، اما می‌تواند باعث پوکی استخوان در سالمندان، گواتر، افتالموپاتی یا تیروئید چشمی، درموپاتی یا گریوز پوستی و… نیز شود.
برای درمان این عارضه از داروهایی همچون ید رادیواکتیو استفاده می‌کنند که میزان ترشح هورمورن‌ها توسط تیروئید را تحت کنترل درمی‌آورد. برخی مواقع، ممکن است به جراحی برداشتن همه یا بخشی از این غده تیروئید نیاز باشد که البته به تشخیص پزشک بستگی دارد. آنچه مسلم است پیگیری یک سبک زندگی سالم، پرهیز از مصرف غذاهای یددار، ورزش، کم کردن استرس و… میتوانند به مدیریت بیماری گریوز کمک کنند.
سایر بیماریهای تیروئید در سالمندان
از دیگر انواع بیماریهای تیروئید در سالمندان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
انواع تیروئیدیت
تیروئیدیت همان التهاب غده‌ی تیروئید است که یا براثر بیماریهای خودایمنی رخ می‌دهد یا عفونت و مواردی از قبیل زایمان، مصرف برخی داروها و… . این بیماری براساس علت بروزش به انواع مختلفی تقسیم میشود و داروهای متفاوتی نیز دارد. تیروئیدیت‌ها از دلایل عمده‌ی بروز اختلالات تیروئید در افراد مسن هستند و به این واسطه که هم میتوانند باعث کم‌کاری این غده شوند و هم موجب پرکاری آن، سبب بروز علائم هردو این عارضه‌ها خواهند شد.
تیروئید گره ای در سالمندان
تیروئید گرهی یا ندولار براثر رشد غیرطبیعی سلول‌های این غده و ایجاد توده‌های جامد یا پر از مایع در آن بهوجود میآید. اینکه چه چیزی باعث این رشد بی‌رویه میشود روشن نیست، اما شیوع آن بیشتر در افراد سالخورده و بالای ۶۰ سال است. این ندول‌ها اغلب خوش‌خیم‌اند و سرطانی نخواهند شد و در بسیاری از موارد حتی نشانه‌ی واضحی هم ندارند.
لازم است بدانیم: احتمال اینکه تیروئید گره ای در سالمندان باعث بروز گواتر، مشکل در بلع و یا پرکاری این غده شود هم وجود دارد. در چنین مواردی سالمند دچار تورم در قاعده‌ی گردن میشود یا علائمی همچون کاهش وزن، لرزش بدن، تعریق زیاد و… در او آشکار می‌شوند. به‌طور معمول درصورت بروز این نشانه‌ها درمان تجویزی ید رادیواکتیو و داروهای ضد تیروئید است.
علائم گواتر (goitre) + درمان
گواتر نام پرتکرار بیماریهای مرتبط با تیروئید در سالمندان است. این عارضه که به بزرگ شدن غیرعادی غده‌ی تیروئید اشاره دارد، می‌تواند براثر کمبود ید در بدن، کم‌کاری یا پرکاری تیروئید، وجود ندول‌های تیروئیدی و حتی بروز التهاب، بیماری گریوز یا سرطان تیروئید رخ دهد و بسته به اینکه کدام‌یک از این عوامل دلیل اصلی مبتلا شدن فرد به آن باشند، نوع درمان نیز متفاوت خواهد بود.
گواتر معمولاً دردناک نیست، اما می‌تواند باعث اختلال در عملکرد تیروئید، تنگی نفس، مشکل در بلع و سرفه‌هایی شود که دراثر فشار بر نای بروز پیدا می‌کنند. درباره‌ی این بیماری آنچه می‌تواند تا حد زیادی کمک‌کننده باشد، دقت به وجود ید در رژیم غذایی‌ست؛ به‌خصوص در رابطه با افراد سالخورده که مجبور به رعایت پرهیزهای مختلف‌اند و بیشتر از سبزیجات استفاده می‌کنند، این موضوع اهمیتی دوچندان پیدا می‌کند، زیرا ید به‌طور معمول در منابع گیاهی یافت نمی‌شود و باید مصرف مکمل‌ها یا نمک حاوی ید، لبنیات، ماهی‌ها و… را جدی گرفت.
علائم سرطان تیروئید + درمان
برخلاف اسم ترسناکش، سرطان تیروئید به‌طور معمول خطرناک نیست و به درمان‌های مختلف، از جراحی برداشتن غده تیروئید (همه یا بخشی از این غده) گرفته تا الکل‌درمانی، شیمی‌درمانی، پرتودرمانی، هورمون‌درمانی و…، جواب می‌دهد.
سرطان تیروئید انواع مختلفی دارد که شایع‌ترین آنها سرطان‌های پاپیلاری و فولیکولی هستند. سرطان غده تیروئید در مراحل اولیه‌ی خود هیچ نشانه‌ای ندارد؛ به همین دلیل چکاپ منظم سالمندان می‌تواند در تشخیص زودهنگام آن مؤثر باشد. با این حال، کم‌کم و با تکثیر هرچه بیشتر سلول‌های سرطانی، علائمی بروز پیدا خواهند کرد که شامل برآمدگی جلوی گردن، خشونت صدا، مشکل بلع، تورم غدد لنفاوی و درد گلو و گردن می‌شوند.
خدمات سرای سالمندان پارسایان به عزیزان مقیم مبتلا به بیماریهای تیروئید
پارسایان بیش از بیست سال است که در کنار عزیزان شماست. ما در این مرکز تخصصی نگهداری و توان‌بخشی سالمندان تمام آن چیزی که عزیزان سن‌وسال‌دار شما نیاز دارند را فراهم آورده‌ایم. برای نمونه، باید به واحد پزشکی پارسایان اشاره کرد. هر میهمانی که قدم به این خانه می‌گذارد، توسط پزشکان مرکز به‌طور منظم معاینه و فاکتورهای سلامتی‌اش سنجیده میشود؛ این موضوع به‌خصوص برای آگاهی از وضعیت سالمندان مبتلا به انواع بیماریهای مرتبط با تیروئید که به چکاپ‌های هر چند وقت یک بار نیاز دارند، بسیار مهم است.
نتیجه‌ی این معاینات یک برنامه‌ی دقیق است که همه‌ی ابعاد زندگی سالمند را دربر می‌گیرد و همه‌ی نیازهای او را پوشش می‌دهد: از تغذیه‌ی سالم، متنوع، حاوی ید و متناسب با شرایط جسمانی شخص گرفته تا مراقبت‌های دارویی، پرستاری، فیزیوتراپی، کاردرمانی و روان‌شناسی برای کاهش اضطراب‌ها یا بهبود افسردگی‌های ناشی از اختلالات تیروئید در سالمندان. در کنار تمام این‌ها، آنچه پارسایان به میهمانان عزیز خود عرضه می‌کند، محیطی‌ست آرام و شاد تا با هم‌سن‌وسالان خود در ارتباط باشند، بگویند، بخندند و از ناخوشی حاصل از ضعف‌های جسمی خود بکاهند؛ به همین دلیل است که «با لبخند وارد شوید» شعار همیشگی ماست!
سؤالات پرتکرار:
سرفه تیروئیدی چیست و چه عوارضی دارد؟
سرفهی تیروئیدی دراثر بزرگ شدن این غده و فشار آوردن آن بر نای بهوجود میآید، موجب تنگی نفس، خسخس سینه، مشکلات بلع و… خواهد شد.
کدام نوع بیماری تیروئید در افراد مسن شایع‌تر است؟
کم‌کاری تیروئید
آیا تیروئید باعث اختلال تعادل و سرگیجه در سالمندان میشود؟
بله؛ اختلالات تیروئید در سالمندان میتوانند باعث سرگیجه و کم شدن تعادل در آنها شوند.
