خواب را می‌توان یکی از اساسی‌ترین موارد در زمینه سلامت سالمندان دانست. هرگونه مشکلی در این زمینه موجب ایجاد اختلال خواب در سالمندان خواهد شد. چنین اختلالاتی خود به دسته‌های متنوع تقسیم می‌شوند که هر کدام از آن‌ها دارای شرایط ویژه‌ای هستند. عدم آشنایی با این دسته‌بندی‌ها و اطلاعات مربوط به این بیماری، میتواند نتایج بسیار بدی را در بحث سلامت سالمند به دنبال داشته باشد.
در این متن قصد داریم به طور کامل در مورد اختلال خواب در افراد سالمند و همچنین دسته‌بندی‌های مختلف این بیماری بپردازیم. این بیماری از شایع‌ترین بیماریهای موجود در سالمندان محسوب می‌شود و به همین جهت تحقیقات بسیاری در این رابطه انجام شده است. با ما همراه باشید.
دسته‌بندی اختلالات خواب در سالمندان
بیماریهای سالمندان معمولاً با توجه به شرایط سالمند دسته‌بندی خواهند شد. قاعدتاً اختلالات خواب سالمندی که از بیماری قلبی رنج می‌برد با اختلالات سالمندی که دچار پارکینسون است تفاوت بسیاری دارد. این دسته‌بندی می‌توان موجب تشخیص بهتر بیماری شود.
اولین مورد در دسته‌بندی اختلالات خواب به بی‌خوابی اختصاص دارد. این بیماری به عنوان ناتوانی در به خواب رفتن یا ماندن در خواب تعریف می‌شود و منجر به اختلال عملکردی در طول روز بعد خواهد شد. بی‌خوابی شایع‌ترین اختلال خواب در سالمندان تشخیص داده شده است. بی‌خوابی یکی از دلایل توهم در سالمندان شناخته شده است.
یک مطالعه گسترده CDC نشان داد که مدت زمان خواب بسته به حرفه، وضعیت شغلی، وضعیت تأهل و وضعیت محل سکونت سالمند بسیار متفاوت است. ابتلا به بیماری مزمن دیگری مانند دیابت یا بیماری قلبی عروقی در افراد مسن نیز احتمال ابتلای سالمند به بی‌خوابی را افزایش می‌دهد. در ادامه به سایر اختلالات می‌پردازیم.
سندرم پای بی‌قرار (RLS)
RLS یک احساس خزش ناخوشایند است که میتواند باعث درد در پاها شود و خوابیدن را دشوار می‌کند. طبق گفته مؤسسه ملی اختلالات عصبی و سکته ایالات متحده، بیش از ۱۰ درصد سالمندان آمریکایی ممکن است به نوعی RLS مبتلا باشند. اکثر افراد مبتلا به RLS شدید میان‌سال یا مسن بوده و زنان دوبرابر بیشتر در معرض ابتلا به این بیماری هستند.
RLS به عنوان یک اختلال عصبی طبقه‌بندی می‌شود. گزینه‌های درمانی و روش‌های تشخیصی این بیماری با سایر اختلالات خواب متفاوت است. اگر سالمند مدنظر علائم RLS را دارد باید در اسرع وقت نسبت به درمان این بیماری اقدام شود.
یکی از دلایل نیاز به حضور روانشناس در خانه سالمندان بررسی بی‌خوابی یا پرخوابی در سالمندان است که با بررسی علل اصلی به درمان این بیماری می‌پردازند.
آپنه خواب | اختلال خواب در سالمندان
آپنه خواب به عنوان خواب قطع شده ناشی از گاز گرفتن زبان، صداهای خر و پف دوره‌ای یا تعلیق لحظه‌ای تنفس تعریف می‌شود. انحراف سپتوم یا پولیپ در سینوس‌ها میتواند باعث مشکل در تنفس در هنگام خواب شود. افراد مبتلا به آپنه خواب قادر به دریافت اکسیژن کافی در حین خواب نیستند و در نتیجه خوابشان دچار وقفه و مشکل می‌شود.
اگر اختلال خواب در سالمندان به آپنه خواب منجر گردد معمولاً با یک دستگاه کوچک و ماسک درمان می‌شود. این دستگاه در هنگام خواب به سینوس‌ها فشار وارد می‌کند. این درمان فشار مثبت مداوم راه هوایی (CPAP) نامیده می‌شود. همچنین ممکن است برای درمان آپنه خواب استفاده از وسایل مخصوص و حتی جراحی توصیه شود.
طبق مطالعه اخیر بنیاد ملی خواب، سالمندان و سایر افراد مبتلا به اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) تقریباً ۷۰ درصد بیشتر در معرض ابتلا به آپنه خواب قرار می‌گیرند. اضافه وزنی که موجب چاقی شود نیز احتمال آپنه انسدادی خواب را افزایش می‌دهد.
سایر اختلالات خواب
در بخش قبل به مهم‌ترین موارد اختلالات خواب پرداختیم، اما در سالمندان اختلالات بیشتری نیز وجود دارند. برخی از اختلالات نادر در این زمینه عبارت‌اند از:
- نارکولپسی: وضعیتی که در آن فرد نمی‌تواند زمان خوابش را کنترل کند و دوره‌هایی از خواب ناخواسته دارد.
- اختلال خواب شبانه‌روزی: در این بیماری فرد در «همسو کردن» تمایلات طبیعی بدن خود جهت خواب با توجه به طلوع و غروب خورشید مشکل دارد.
- سندرم کلاین لوین (همچنین به عنوان سندرم “زیبای خفته” شناخته می‌شود): وضعیتی که در آن فرد برای مدت دو یا چند روز به طور مداوم می‌خوابد.
- پرخوابی ایدیوپاتیک: وضعیتی که در آن فرد علی‌رغم اینکه به طور مداوم به میزان توصیه شده می‌خوابد، اما به طور غیرقابل کنترلی خسته یا خواب‌آلود است.
از علائم افسرگی در سالمندان، مشکل در خوابیدن، صبح زود بیدار شدن یا پر خوابی است. درباره نحوه مراقبت از سالمند مبتلا به افسردگی بیشتر بخوانید.
تشخیص اختلال خواب در سالمندان
برای تشخیص اختلال خواب در سالمندان، پزشک در مورد علائم مربوطه می‌پرسد و یک معاینه فیزیکی برای بررسی شرایط زمینه‌ای را انجام می‌دهد. ممکن است یک دفترچه ثبت زمان خواب نیز به سالمند ارائه شود تا کلیه برنامه‌های خواب وی چک گردند. تشخیص بی‌خوابی به سه جزء اصلی نیاز دارد:
- تعیین مشکل خواب مداوم
- تعیین فرصت خواب کافی
- تعیین اختلال عملکرد مرتبط
اگر پزشک به اختلال خواب اولیه در سالمند مشکوک شود (به ویژه آپنه انسدادی خواب) یک مطالعه ویژه در آزمایشگاه به نام پلی سومنوگرافی (PSG) یا یک تست خواب در خانه (HST) را توصیه می‌کند.
علت خواب زیاد در سالمندان چیست
همان‌طور که خواب کم میتواند در سالمندان مشکلات زیادی را به دنبال داشته باشد، خواب زیاد نیز خود یک وضعیت نامناسب است. به طور کلی علل خواب زیاد سالمندان شامل موارد زیر خواهد بود:
- اختلال رفتاری (RBD) یا عمل واضح خارج از رؤیاها در طول خواب: این بیماری ممکن است زمانی رخ دهد که ماده شیمیایی مغز که عضلات را در طول خواب موسوم به REM بی‌حس خواهد کرد ، به درستی عمل نکند. یک مطالعه نشان داد که ۷.۷ درصد از ۴۵۶ افراد بالای ۶۰ سال (بدون بیماری پارکینسون) دارای RBD احتمالی بودند. درباره علائم پارکینسون در سالمندان بیشتر بدانید.
- اختلالات خواب ریتمیک: این بیماری ریتم شبانه‌روزی چرخه خواب و بیداری ساعت داخلی بدن را مختل می‌کند. با افزایش سن، ساعت‌های داخلی شما کارآمدتر می‌شوند و در نتیجه به خواب می‌روید و زودتر از خواب بیدار می‌شوید، اما در بعضی سالمندان این ساعت‌ها دقیقاً برعکس عمل خواهند کرد.
- اختلال حرکت دوره‌ای: در این بیماری اندام یا حرکت غیرارادی اندام‌ها در هنگام خواب علت مشخصی ندارد، اما ممکن است از سیستم عصبی مرکزی منشأ بگیرد.
خواب مناسب برای سالمندان
تحقیقات بسیار زیادی در زمینه تعیین زمان مناسب برای بهبود اختلال خواب در سالمندان انجام شده است. امروزه بسیاری از محققان توصیه می‌کنند تا هر سالمند حداقل هفت ساعت خواب شبانه را تجربه کند، البته قاعدتاً سالمندانی که بیماری خاصی دارند و یا در شرایط ویژه‌ای قرار گرفته‌اند می‌توانند از خواب بیشتری بهره ببرند.
سرگرمی مناسب سالمندان در پیشگیری و کاهش اختلالاتی چون اضطراب بی‌خوابی تاثیر به‌سزایی دارد.
چرا سالمندان کم‌خواب می‌شوند؟
افراد در هر سنی ممکن است تحت تاثیر اختلالات خواب باشند، از جمله افراد مسن. بی‌خوابی یکی از شایع‌ترین مشکلات پزشکی در افراد مسن است. بر اساس تحقیقات منابع معتبر، بی‌خوابی ممکن است با استرس، داروها، عادات بد خواب یا تغییرات در محیط خواب مرتبط باشد. شرایط بهداشتی که ممکن است باعث مشکلات خواب شوند عبارت‌اند از:
- بیماری پارکینسون: این بیماری یک اختلال نورودژنراتیو است که در آن تعداد دفعات بروز بیماری با افزایش سن افزایش می‌یابد. بر اساس گزارش بنیاد پارکینسون، تا ۴۰ درصد از افراد مبتلا به بیماری پارکینسون، آپنه انسدادی خواب دارند.
- بیماری آلزایمر: آلزایمر در سالمندان ممکن است باعث خواب‌آلودگی در طول روز و مشکل در زمینه خواب شبانه شود.
- دردهای مزمن مانند درد آرتریت
- بیماری قلب و عروقی: یک مطالعه نشان داد که ۳۹ درصد از افراد مبتلا به بیماریهای قلبی عروقی به طور منظم کمتر از ۶.۵ ساعت می‌خوابند و در نتیجه خطر مرگ در آن‌ها افزایش می‌یابد.
- شرایط عصبی: به عنوان مثال می‌توان به مولتیپل اسکلروزیس و آسیب مغزی تروماتیک اشاره کرد.
- شرایط دستگاه گوارش: بیماری رفلاکس معده به مری (GERD) و سندرم روده تحریک‌پذیر (IBS) نمونه‌هایی از بیماریهای دستگاه گوارش هستند که موجب کم‌خوابی و اختلال خواب در سالمندان خواهند شد.
- شرایط ریوی یا تنفسی: نمونه‌هایی از این شرایط شامل بیماری انسدادی مزمن ریه (COPD) و آسم است. این شرایط ممکن است خطر آپنه انسدادی خواب را افزایش دهد.
- کنترل ضعیف مثانه: نشت ادرار، نیاز مکرر به دفع ادرار و دفعات بالا مخصوصاً در شب که میتواند یکی از علائم ابتلا به بیماریهای کلیوی در سالمندان باشد.
اهمیت خواب روزانه برای سالمندان
خواب روزانه اگر به میزان مناسب باشد (حدوداً یک ساعت در بعد از ظهر) میتواند نتایج بسیار مناسبی در افزایش انرژی و بحث ریکاوری بدن سالمند را به همراه داشته باشد. خواب روزانه باید به گونه‌ای تنظیم شود که در خواب شبانه سالمند اختلالی ایجاد نگردد.
داروها در اختلال خواب در سالمندان
بسیاری از افراد مسن از داروهایی استفاده می‌کنند که میتواند خواب را مختل کند. در واقع همین داروها خود یک علت اساسی برای افزایش خواب نامنظم در سالمندان خواهند شد. این داروها شامل موارد زیر هستند:
- دیورتیک‌ها برای فشارخون بالا یا گلوکوم
- آنتی کولینرژیک‌های استنشاقی برای COPD
- داروهای ضد فشارخون برای فشارخون بالا
- کورتیکواستروئیدهای خوراکی (پردنیزون) برای آرتریت روماتوئید و لوپوس
- داروهای ضدافسردگی و ضد اضطراب (ضد استرس)
- آنتی‌هیستامین برای آلرژی
- لوودوپا برای بیماری پارکینسون
- دونپزیل (Aricept) برای بیماری آلزایمر
- کافئین، الکل و سیگار نیز ممکن است موجب افزایش اختلالات خواب در سالمندان شوند.
بر اساس تحقیقات، کافئین محرک ممکن است با ایجاد تاخیر در ریتم شبانه‌روزی بدن، زمان خواب را کاهش دهد. الکل ممکن است خطر آپنه خواب را ۲۵ درصد افزایش دهد. تحقیقات نشان می‌دهد که نیکوتین ریتم شبانه‌روزی را مختل می‌کند و باعث خواب‌آلودگی بیشتر در طول روز و زمان خواب کمتر (از جمله خواب REM کمتر) خواهد شد.
سخن پایانی
در این متن سعی کردیم به بررسی اختلال خواب در سالمندان پرداخته و کلیه اطلاعات مورد نظر در این زمینه را به شما عزیزان ارائه دهیم. اختلال در خواب اگرچه در سنین جوانی نیز ممکن است رخ دهد، اما در بین سالمندان بیشتر شایع خواهد بود.
بهترین روش درمان چنان اختلالاتی، استفاده از مراکز نگهداری و مراقبت از سالمندان است. مرکز سالمند پارسایان مفتخر است با استفاده از جدیدترین متدهای درمانی، به شما در امر از بین بردن این اختلالات و بهبود سالمند گرامی یاری برساند.
