خیلی از مواقع مشکلاتی مانند سوء تغذیه در سالمندان بیشتر مورد توجه قرار می‌گیرند. این موضوع باعث می‌شود که مشکلات بعضا خطرناک دیگری مانند کاهش سطح آب در بدن افراد مسن نادیده گرفته شوند. تغییرات فیزیولوژیکی در افراد مسن باعث می‌شود که بدن آن‌ها در برابر کم آبی به مراتب آسیب‌پذیرتر باشد. داستان به همین جا ختم نمی‌شود. باید توجه داشته باشید که کمبود آب در سالمندان مقدمه شروع بسیاری دیگری از بیماری‌های جسمی و ذهنی است. به همین دلیل تصمیم گرفتیم تا در این مقاله به صورت مفصل در زمینه دلایل کبود آب در سالمندان و خطرات کم آبی در بدن افراد مسن به بحث و بررسی بپردازیم. دعوت می‌کنیم که تا پایان با ما همراه باشید.
دلایل رایج کمبود آب در سالمندان
بدن ما از ابتدای تولد تا هنگام مرگ دستخوش تغییرات فیزیولوژیکی گوناگونی می‌شود. در برهه‌های زمانی خاصی این تغییرات شدت پیدا می‌کنند و به موجب آن‌ها رفتارها و سبک زندگی افراد متاثر می‌شوند. معمولا وقتی فردی پا به سن می‌گذرد، تغییرات فیزیولوژیکی در بدن او شدت بیشتری پیدا می‌کند. کاهش احساس تشنگی یکی از نتایج چنین تغییراتی در بدن افراد به شمار می‌رود. اگر فرد مسنی با بیماری‌هایی مانند آلزایمر دست و پنجه نرم می‌کند یا سابقه سکته‌های مغزی دارد، بیش از سایرین در معرض چنین پدیده‌ای قرار می‌گیرد.
یکی از رایج‌ترین دلایل کم آبی در سالمندان، اختلال در عملکرد کلیه‌ها است. کلیه‌ها نقش کلیدی در تنظیم میزان مایعات در بدن انسان دارند. وقتی پا به سن می‌گذارید، احتمال بروز اختلال در عملکرد آن‌ها به شدت افزایش پیدا می‌کند. در نتیجه اختلال در عملکرد کلیه‌ها منجر به کاهش سطح آب بدن که عامل تعادل در مایعات است، می‌شود.
اختلالات شناختی که منجر به محدودیت‌های حرکتی در سالمندان می‌شوند نیز در کاهش سطح آب بدن افراد مسن تاثیرگذار هستند. به عنوان مثال می‌توان به مشکلاتی مانند زوال عقل، دیابت کنترل نشده و اختلال بلع در سنین بالا اشاره کرد که همگی می‌توانند عامل خفیفی برای کمبود آب در سالمندان به حساب بیایند.
در کنار دلایلی که تا اینجا ذکر کردیم، عوامل دیگری را می‌توان برشمرد که در کاهش آب بدن سالمندان موثر هستند. مصرف داروهای خاصی مانند ملین‌ها و دیورتیک‌ها یکی از این موارد است. در کنار آن می‌توان به کاهش مصرف آب آشامیدنی در شبانه‌روز اشاره کرد. این موضوع به خصوص در سالمندانی که با بی‌اختیاری در ادرار مواجه هستند، به مراتب جدی‌تر است. مشکلات تغذیه نیز می‌تواند در کاهش سطح آب بدن سالمندان موثر باشد.
خستگی مفرط و افزایش تشنگی و ادرار کردن از علائم دیابت در سالمندان است و باید مورد توجه مراقبین قرار بگیرد.
علائم اولیه کمبود آب در سالمندان
با توضیحاتی که درباره دلایل کمبود آب در سالمندان اشاره کردیم، در جستجوی علائم این مشکل نمی‌توان الزاما به سراغ تشنگی رفت؛ چراکه اشاره کردیم در برخی از سالمندان اساسا احساس تشنگی کاهش یافته و در نتیجه میل آن‌ها به آب کاهش پیدا می‌کند. از جمله علائم اولیه کاهش سطح آب در بدن سالمندان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- خشکی دهان و لب‌ها
- خشکی سطح زبان
- گودی چشم
- خشکی پوست و از دست دادن حالت ارتجاعی پوست
- تیرگی پوست
مهم‌ترین نشانه کمبود آب در سالمندان، غلظت بالای ادرار است. وقتی سطح آب بدن در وضعیت متعادل قرار داشته باشد، ادرار با رنگ زرد کمرنگ و همچنین بدون بو خواهد بود. در حالی که اگر سطح آب بدن کاهش پیدا کند، ادرار به صورت زرد پر رنگ و حتی قهوه‌ای میل پیدا می‌کند. به علاوه اینکه معمولا با بوی شدیدی نیز همراه می‌شود. این موضوع مهمی است که در صورت مشاهده باید فورا برای اقدامات بعدی به پزشک مراجعه کنید.
علائم تشدید کمبود آب در سالمندان (نیاز به فوریت‌های پزشکی)
کمبود آب در سالمندان نیز مانند بسیاری دیگر از مشکلات جسمی در مراحل اولیه نشانه‌های خفیفی مانند خشکی دهان دارد. اما در صورت تشدید این پدیده شاهد بروز مشکلات به مراتب جدی‌تر خواهیم بود. به عنوان مثال کاهش فشار خون که احتمال سکته مغزی را افزایش می‌دهد، یکی از این مشکلات است.
خواب آلودگی و سرگیجه از جمله مشکلات دیگری است که برای سالمندان دردسرهای زیادی به همراه دارد. معمولا استخوان‌ها در بدن افراد مسن تا حدی تحلیل می‌روند. به همین دلیل از دست دادن تعادل می‌تواند به قیمت شکستگی استخوان به ویژه در ناحیه لگن برای آن‌ها تمام شود. شکستن لگن در سالمندان یکی از مخاطراتی است که زندگی سالمندان را با خطر روبرو می‌کند.
اسهال و استفراغ طولانی مدت و مشاهده خون در مدفوع نیز از نشانه‌های تشدید کم آبی در بدن سالمندان به شمار می‌روند که در صورت مشاهده آن‌ها باید فورا به پزشک مراجعه کنید.
فشار خون نرمال در سالمندان چند است؟
خطرات کمبود آب در سالمندان
کمبود آب در سالمندان پیامدهای خطرناکی را به دنبال دارد که در موارد شدید حتی ممکن است به مرگ ختم شود. آمارهای پزشکی نشان می‌دهند که کمبود آب در بدن افراد احتمال سکته مغزی در سالمندان و دیگر افراد را تا دو برابر افزایش می‌دهد. این در حالی است که حتی کم آبی خفیف نیز بر عملکرد ذهنی افراد تاثیر منفی جدی به دنبال دارد. به طوری که فرد معمولا احساس خستگی بیشتری می‌کند و عملکرد‌های مرتبط با مغز مانند حافظه، توجه، تمرکز و توان عکس‌العمل به طور قابل توجهی افت پیدا می‌کند.
مشکلات جسمی مختلفی نیز در صورت کاهش آب در بدن سالمندان بروز پیدا می‌کنند که از آن جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- افت فشار خون
- احساس ضعف و سرگیجه
- از دست دادن تعادل
- زخم‌های پوستی
- آسیب دیدن و عفونت در مجاری ادرار و کلیه‌ها
- یبوست
خیلی از سالمندان تصور می‌کنند که با مصرف نکردن مایعات به خصوص در شب می‌توانند با مشکل بی‌اختیاری در ادرار مقابله کنند. این در حالی است که بررسی‌های پزشکی نشان می‌دهند که محدودیت مصرف مایعات تاثیری روی تعداد دفعات یا شدت بی‌اختیاری ادرار در شبانه‌روز ندارد.
درمان کمبود آب در سالمندان
اصلی‌ترین راه برای درمان کمبود آب در سالمندان، نوشیدن آب است. بدیهی است که هیچ چیز نمی‌تواند مانند مایعات، کمبود آب در بدن سالمندان را جبران کند. معمولا در حالت‌های خفیف و متوسط مشکل کم‌آبی با نوشیدن مایعات برطرف می‌شود. اما در حالت‌های شدید ممکن است که بدن نسبت به جذب آب مقاومت کند. بنابراین ممکن است که به تشخیص پزشک افراد نیاز به بستری شدن پیدا کنند. در این حالت جبران کمبود آب از راه تزریق وریدی مایعات صورت می‌گیرد.
پیشگیری از کمبود آب در سالمندان
کمبود آب در سالمندان معمولا به دلیل بی‌توجهی اطرافیان در نگهداری از آن‌ها رخ داده یا تشدید می‌شود. مهم‌ترین و ساده‌ترین راه برای جلوگیری از بروز این مشکل، نظارت بر مصرف مایعات سالمندان به ویژه آب آشامیدنی در طول شبانه‌روز است. گاهی اوقات دلایلی ساده مانند نگرانی از دسترسی به سرویس بهداشتی، ناتوانی فیزیکی در نوشیدن آب و بی‌میلی باعث می‌شوند که افراد مسن چندان آب مصرف نکنند. بنابراین نقش اطرافیان برای جلوگیری از بروز این مشکل بسیار مهم و حیاتی است.
مصرف مایعات سالم و کنترل آب بدن به پیشگیری از سوء تغذیه در سالمندان کمک می‌کند.
نکاتی که پرستاران و مراقبان سالمندان باید بدانند
پرستاران و مراقبان سالمندان در منزل یا مرکز مراقبت از سالمندان باید به طور ویژه در این زمینه آموزش‌های لازم را ببینند. از جمله نکات مهمی که در زمینه جلوگیری از کمبود آب در سالمندان باید از سوی پرستاران مورد توجه قرار بگیرند، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- مقدار نیاز بدن سالمندان به آب در شبانه روز را با نظر پزشک مشخص کنید.
- میزان مصرف آب سالمندان در شبانه‌روز را زیر نظر بگیرید.
- به جای مصرف آب، می‌توانید نوشیدنی‌های مورد علاقه سالمندان را نیز تهیه کنید.
- غذاهای آبکی، سبزیجات و میوه‌های آبدار جایگزین‌های مناسبی برای تامین آب بدن سالمندان هستند.
- دسترسی سالمندان به مایعات را تسهیل کنید.
- همواره آب تازه و سالم در اختیار سالمندان قرار دهید.
- در فواصل زمانی مشخص در شبانه‌روز مایعات در اختیار سالمندان قرار دهید.
خانه سالمندان پارسایان به عنوان بهترین مرکز تخصصی نگهداری و مراقبت از سالمندان در خدمت شماست. گروهی از بهترین متخصصان پزشکی، فیزیوتراپی، تغذیه و روانشناسی در خانه پارسایان به طور دائمی در کنار سالمندان حضور دارند. شما می‌توانید با خاطری آسوده از بابت سلامت سالمندان، عزیزان‌تان را به خانه پارسایان بسپارید. زندگی سالم و با نشاط کمترین حق شما در دوره سالمندی است.
سوالات متداول
بیماری‌هایی مانند ابتلا به آنفولانزا در سالمندان، برونشیت و عفونت مثانه ممکن است که باعث تشدید کم آبی در بدن سالمندان شوند.
مصرف هرگونه دارو برای جبران کمبود آب در سالمندان باید زیر نظر پزشک انجام شود. قرض جوشان ORS-EFF گزینه‌ای مناسب برای جبران بخشی از آب از دست رفته بدنه به شمار می‌رود.
افت فشار خون، احساس ضعف و سرگیجه، از دست دادن تعادل، زخم‌های پوستی، آسیب دیدن و عفونت در مجاری ادرار و کلیه‌ها و یبوست از جمله رایج‌ترین عوارض کم آبی در بدن هستند.
ملین‌ها، داروهای خوراکی دیابت نوع ۲ (Farxiga، Invokana، Jardiance و …)، اکسدرین (قرص میگرن) و داروهای شیمی‌درمانی برای سرطان از جمله رایج‌ترین داروهایی هستند که باعث کاهش سطح آب بدن می‌شوند.
