کلیه‌های شما ممکن است تحت‌تأثیر بیماری‌ها و شرایط مختلفی قرار بگیرند و آسیب ببینند. با افزایش سن، احتمال ابتلا به بیماریهای کلیوی سالمندان بیشتر می‌شود. مشکلات کلیوی همچنین می‌تواند خطر سایر بیماری‌ها مانند امراض قلبی عروقی (cardiovascular) را افزایش دهد.
بیماریهای کلیوی می‌توانند خطرناک باشند، اما تشخیص زودهنگام و مدیریت خوب می‌تواند عمر کلیه‌های سالمند را افزایش دهد. بیماری کلیوی همیشه با علائم هشداردهنده همراه نیست. اگر سالمند یکی از عوامل ایجاد بیماریهای کلیوی را دارد، توصیه می‌شود که حداقل هر دو سال یک بار آزمایش‌های لازم را انجام دهد (آزمایش خون، آزمایش ادرار و فشارخون). در ادامه این مطلب از آسایشگاه سالمندان با ما همراه باشید تا اطلاعات بیشتری را در این مورد بیماریهای کلیوی به شما ارائه دهیم.
انواع بیماریهای کلیوی در سالمندان
افراد مسن بیشتر در معرض خطر ابتلا به برخی بیماریهای کلیوی و مجاری ادراری هستند. برخی از مهم‌ترین امراض مرتبط با این موضوع عبارت‌اند از:
- التهاب یا تورم کلیه‌ها: این بیماری می‌تواند ناشی از شرایطی مانند گلومرولونفریت باشد.
- دیابت: این مورد یکی از شایع‌ترین علل بیماریهای کلیوی در سالمندان است. حتی زمانی که دیابت در سالمندان به خوبی مدیریت شود، ممکن است به عروق خونی و اعصاب آسیب وارد کند.
- عفونت‌های دستگاه ادراری: در صورت عدم درمان، عفونت دستگاه ادراری ممکن است به کلیه‌ها سرایت کند. در صورت مشکوک شدن به عفونت کلیه، مراجعه به پزشک ضروری است، زیرا در صورت عدم درمان احتمال دارد بدن سالمند به شدت آسیب ببیند. عفونت‌های دستگاه ادراری به خصوص در زنان و با افزایش سن بسیار شایع است.
- بی‌اختیاری ادرار: این بیماری شامل نشت کنترل نشده ادرار از مثانه است که می‌تواند خطر عفونت‌های دستگاه ادراری را افزایش دهد. پزشک سالمند باید هرگونه مشکل مرتبط با دفع ادرار را بررسی کند، زیرا ممکن است نشان‌دهنده مشکلات کلیوی جدی‌تر یا سایر امراض (مانند بزرگ شدن پروستات در مردان) باشد. مشکل پروستات در افراد مسن و سرطان پروستات شایع‌ترین نوع سرطان در مردان است.
درباره مراقبت از سالمند مبتلا به سرطان بیشتر بخوانید.
کاردرمانی یکی از بهترین روش‌ها برای برطرف کردن مشکلات دفع ادرار و درمان بی اختیاری ادرار در سالمندان است. از اهمیت کاردرمانی برای سالمندان غافل نشوید.
سایر موارد مرتبط با بیماریهای کلیوی
در بخش قبل به چند مورد از مهم‌ترین علل ایجاد بیماری های کلیوی سالمندان پرداختیم. به طبع علاوه بر موارد بالا، بیماریهای دیگری نیز در این دسته قرار می‌گیرند که عبارت‌اند از:
- بیماری رنواسکولار: باقیمانده چربی، کلسترول، کلسیم و سایر مواد در پوشش داخلی رگ‌ها رسوب می‌کنند و باعث باریک شدن یا انسداد شریان‌های کلیوی می‌شوند. این نوع از بیماریهای کلیوی سالمندان بر فیلترهای کلیه تأثیر می‌گذارد و خون‌رسانی به کلیه‌ها را کاهش می‌دهد. در نتیجه این بیماری فشارخون افزایش می‌یابد و عملکرد کلیه بدتر خواهد شد. این بیماری نیز جزو شایع‌ترین علل از کار افتادن کلیه در سالمندان به شمار می‌آید.
- فشارخون بالا: در صورتی که فشارخون بالا درمان نشود می‌تواند خطر حمله قلبی، بروز انواع سکته مغزی و از دست دادن بینایی را افزایش دهد و باعث آسیب کلیه شود.
- بیماریهای ارثی کلیه (از جمله بیماری کلیه پلی کیستیک).
- اسکار کلیه‌ها عمدتاً بر کودکان خردسال تأثیر می‌گذارد و ناشی از وضعیتی به نام «ریفلاکس ادرار» است. در این حالت، برگشت ادرار از مثانه به کلیه‌ها وجود دارد، البته این بیماری تنها مخصوص خردسالان نیست و در سالمندان نیز مشاهده می‌شود.
علائم بیماریهای کلیوی سالمندان
بیماری کلیوی “بیماری خاموش” نامیده می‌شود؛ زیرا معمولاً علائم هشداردهنده خاصی ندارد. افراد ممکن است تا ۹۰ درصد از عملکرد کلیه خود را قبل از بروز علائم از دست بدهند. اولین علائم بیماری کلیوی ممکن است بسیاری عمومی و ساده باشند. برخی از این علائم عبارت‌اند از:
- فشارخون بالا
- تغییر در مقدار و تعداد دفعات دفع ادرار (مثلاً در شب)
- تغییر در ظاهر ادرار
- خون در ادرار
- پف کردن پاها و مچ پا
- درد در ناحیه کلیه
- خستگی
- از دست دادن اشتها
- مشکل در خوابیدن (اختلال خواب در سالمندان)
- سردرد
- عدم تمرکز
- خارش
- تنگی نفس
- تهوع و استفراغ
- بوی بد دهان و حس طعم فلز در دهان
بی‌اشتهایی در سالمندان و به تبع آن غذا نخوردن نیز باعث بروز مشکلات بسیار زیادی در افراد می‌شوند.
عوامل افزایش خطر بیماری کلیوی مرتبط با سن
برخی از بیماری‌هایی که کلیه‌ها و مجاری ادراری را تحت‌تأثیر قرار می‌دهند، با افزایش سن افراد شایع‌تر می‌شوند. به طور کلی عواملی که می‌توانند احتمال ابتلا به بیماریهای کلیوی سالمندان را افزایش دهند عبارت‌اند از:
- سالمند بالای شصت سال سن داشته باشند.
- ابتلا به دیابت
- اضافه وزن بیش از حد
- فشارخون بالا
- داشتن مشکلات قلبی (نارسایی قلبی یا حمله قلبی (سکته) در گذشته)
- سیگاری بودن
- سابقه خانوادگی نارسایی کلیه
- سابقه آسیب حاد کلیه
ارتباط بیماری کلیوی بر سلامت قلب سالمندان
افراد مبتلا به بیماری مزمن کلیوی دو تا سه برابر بیشتر در معرض حمله قلبی هستند. ابتلا به بیماریهای قلبی عروقی در سالمندان عامل اصلی مرگ و میر برای افرادی که دیالیز می‌شوند و کلیه پیوندی دارند، محسوب می‌شود.
تشخیص و درمان بیماریهای کلیوی سالمندان
اگر سالمند مشکوک به بیماری کلیوی باشد، چند آزمایش عملکرد کلیه (که به عنوان بررسی سلامت کلیه نیز شناخته می‌شوند) برای اندازه‌گیری میزان عملکرد کلیه‌ها و کمک به برنامه‌ریزی درمان انجام می‌گیرد. این آزمایش‌ها شامل موارد زیر خواهد بود:
- تست آلبومین (نوعی پروتئین) و تست خون در ادرار.
- آزمایش خون برای تعیین سطح مواد زائد در خون و محاسبه میزان فیلتراسیون گلومرولی
- آزمایش فشارخون (بیماری کلیوی باعث فشارخون بالا می‌شود که می‌تواند به رگ‌های خونی کوچک در کلیه‌ها آسیب برساند. به طور کلی فشارخون بالا می‌تواند باعث بیماریهای کلیوی در سالمندان شود).
- سونوگرافی یا اسکن توموگرافی کامپیوتری (سی تی اسکن) برای گرفتن عکس از کلیه‌ها و مجاری ادرار: این آزمایش‌ها اندازه کلیه‌های سالمند را نشان می‌دهند، سنگ‌های کلیه یا تومورهای سرطانی را پیدا می‌کنند و هرگونه مشکل در ساختار کلیه‌ها و مجاری ادراری را تشخیص خواهند داد.
تغذیه مناسب سالمندان و پیروی از یک رژیم سلامت به پیشگیری و درمان بسیاری از بیماریهای دوره سالمندی کمک می‌کند.
درمان بیماری کلیوی
اگر بیماریهای کلیوی سالمندان به موقع تشخیص داده شود، می‌توان پیشرفت بیماری را کاهش داد و گاهی حتی از آن جلوگیری کرد. در مراحل اولیه، تغییر در رژیم غذایی و دارو می‌تواند به افزایش عمر کلیه‌ها کمک کند.
اگر عملکرد کلیه به کمتر از ۱۰ درصد کاهش یابد، از دست دادن عملکرد کلیه باید با دیالیز یا پیوند کلیه جبران شود. دیالیز، درمانی برای نارسایی کلیه است که مواد زائد و آب اضافی خون را با فیلتر کردن آن از طریق یک غشای خاص از خون خارج می‌کند.
آزمایشات تصویربرداری برای بیماری کلیوی
برای تشخیص بیماریهای کلیوی در افراد سالمند از آزمایشات مختلف تصویربرداری نیز استفاده می‌شود. به طور کلی مهم‌ترین موارد موجود در این زمینه عبارت‌اند از:
- اشعه ایکس: برای بررسی اندازه کلیه‌ها و جستجوی سنگ کلیه
- سیستوگرام: اشعه ایکس مثانه
- سیستورتروگرام تخلیه ادرار: در این روش از مثانه قبل و بعد از ادرار عکس‌برداری می‌شود
- اولتراسوند: در این روش امواج صوتی از کلیه‌ها “بازتاب” می‌شوند تا تصویری ایجاد کنند. ممکن است از سونوگرافی برای بررسی اندازه کلیه‌ها نیز استفاده شود. سنگ کلیه و انسداد عروق خونی در سونوگرافی قابل مشاهده است.
- توموگرافی کامپیوتری (CT): در این روش اشعه ایکس و فناوری رایانه‌ای برای ایجاد تصویری از دستگاه ادراری (از جمله کلیه‌ها) استفاده می‌شود.
- تصویربرداری تشدید مغناطیسی (MRI): در این روش از یک میدان مغناطیسی قوی و امواج رادیویی برای ایجاد یک تصویر سه‌بعدی از دستگاه ادراری و کلیه‌ها استفاده خواهد شد.
فشارخون بالا و بیماری کلیوی
فشارخون بالا به معنای افزایش فشار داخل شریان‌هایی است که خون را از قلب به تمام قسمت‌های بدن می‌رسانند. فشارخون بالا در سالمندان می‌تواند به کلیه‌های افراد سالمند آسیب برساند و موجب ایجاد بیماریهای کلیوی در سالمندان شود.
فشارخون بالا معمولاً در نتیجه بیماری کلیوی یا تنگی شریان کلیوی (تنگی شریان اصلی یک یا هر دو کلیه) ایجاد خواهد شد. کلیه‌ها مقدار مایع موجود در رگ‌های خونی را کنترل می‌کنند و هورمونی به نام رنین تولید خواهند کرد که به کنترل فشارخون کمک می‌کند. وجود بیماریهای کلیوی در سالمندان جلوی تولید این هورمون را می‌گیرد.
ابتلا به هر نوع بیماری در دوره سالمندی و حس از کار افتادگی می‌تواند منجر به افسردگی شود از همین رو توصیه می‌شود مراقبان سالمند و افراد خانواده درباره علائم افسردگی در سالمندان اطلاعات بیشتری داشته باشند.
دیابت و بیماریهای کلیوی سالمندان
حدود ۲۰ تا ۳۰ درصد از افراد مبتلا به دیابت دچار نوعی بیماری کلیوی به نام نفروپاتی دیابتی می‌شوند. این یک بیماری جدی است و ممکن است سایر عوارض دیابت مانند آسیب عصبی و چشمی و همچنین افزایش خطر بیماری قلبی عروقی (قلبی) را بدتر کند.
نفروپاتی دیابتی علت اصلی نارسایی کلیه است (این بیماری همچنین به عنوان “بیماری کلیه مرحله پایانی” یا ESKD شناخته می‌شود. درباره علائم بیماریهای کبد در سالمندان بیشتر بدانید.
وظایف پرستار سالمند مبتلا به بیماریهای کلیوی
از مهم‌ترین وظایفی که پرستار سالمند مبتلا به بیماری کلیوی باید به آن توجه نماید، پیروی از برنامه درمانی و ارائه داروها به شکل مناسب و منظم به بیمار است. بیماریهای کلیوی قابل درمان هستند، اما به شرطی که از پرستاران مجرب و آگاه کمک گرفته شود.
به طور کلی مهم‌ترین نکاتی که در این زمینه باید توسط پرستار سالمند مبتلا به بیماریهای کلیوی رعایت شود عبارت‌اند از:
- پیروی از برنامه درمانی ارائه شده
- ارائه داروهای تجویز شده به نحوه صحیح و منظم
- بررسی فشارخون سالمند و سایر علائم حیاتی به شکل روزانه
- تماس با مراکز درمانی در صورت تشدید شرایط بیماری
سخن پایانی
در این بحث سعی کردیم کلیه اطاعات مورد نیاز در زمینه بیماریهای کلیوی سالمندان را به شما ارائه کنیم. بیماریهای کلیوی در سالمندان علل مختلفی دارند که در متن به برخی از آن‌ها اشاره کردیم. استفاده از مراکز مراقبت از سالمندان می‌تواند بهترین روش برای درمان صحیح سالمندان مبتلا به این بیماری‌ها باشد.
امروزه مراکز بسیار مناسبی در زمینه ارائه خدمات به سالمندان دارای بیماریهای کلیوی فعالیت می‌کنند که از بین آن‌ها می‌توان به مرکز مراقبت از سالمندان پارسایان اشاره کرد. این مرکز که برای چندین سال متوالی عنوان برتر مرکز مراقبت از سالمندان شهر تهران و کل کشور را کسب کرده است، بهترین گزینه برای افرادی است که نسبت به بهبود سالمند خود حساس هستند. کارشناسان این مرکز مفتخرند تا به کلیه پرسش‌های شما عزیزان در این زمینه پاسخ بدهند.
