اضطراب پدید‌ه‌ای روانی است که کوچک و بزرگ نمی‌شناسد. فشار زندگی، دغدغه‌های شخصی و مشکلات در برقراری ارتباط با اطرافیان از جمله مهم‌ترین دلایلی هستند که اضطراب را در افراد مختلف دامن می‌زند. اضطراب در سالمندان اختلالی رایج به شمار می‌رود. به‌طوری که معمولا ۱۰ تا ۲۰ درصد افراد مسن با این مشکل دست و پنجه نرم می‌کنند. آنچه مواجه با این اختلال روانی را دشوار می‌کند، دشوار بودن تشخیص اضطراب است. در این مطلب قصد داریم به بررسی نشانه‌ها و همچنین راه‌های درمان اضطراب در افراد مسن بپردازیم. دعوت می‌کنیم تا پایان با ما همراه باشید.
علائم اضطراب در سالمندان
اضطراب در سالمندان یا افراد جوان معمولا با علائم یکسانی همراه است. از جمله شایع‌ترین نشانه‌های اضطراب در افراد مسن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- ترس و لرز
- تنگی نفس
- عرق کردن
- حالت تهوع
- سرگیجه و سردرد
- مشکلات گوارشی
- درد قفسه سینه
- مشکلات چشم
- تنش عضلانی
- احساس خستگی
- افکار غیر منطقی
- فراموشی
- پرهیز از اجتماعات و گوشه‌گیری
- بی‌خوابی
- افکار وسواسی
درباره تفاوت سر درد در سالمندان با میگرن بیشتر بدانید.
علت اضطراب در سالمندان
اضطراب در سالمندان همواره به دلیل محرک‌های خارجی رخ نمی‌دهد. هر چند که عوامل محیطی در ایجاد و تشدید این اختلال کاملا موثر هستند. تغییرات جسمی مداوم در افراد مسن به احساس اضطراب در آنها دامن می‌زند. به عنوان مثال مهم‌ترین محرک‌های اضطراب در سالمندان را می‌توان به‌صورت زیر برشمرد:
- فقر و مشکلات مالی
- مشکلات و بیماریهای جسمی
- ناتوانی در حرکت
- زوال عقل
- ناتوانی در انجام فعالیت‌های شخصی
- تنهایی
- از دست دادن عزیزان
- فکر کردن به مرگ
تمامی موارد ذکر شده باعث تشدید اضطراب در افراد مسن می‌شود اما یک راهکار فوق العاده برای کنترل تمامی این علائم وجود دارد. یکی از بزرگترین اهداف گروه درمانی برای سالمندان را می‌توان در کنترل اضطراب و شناخت مشکلات روحی و روانی این عزیزان دانست.
انواع اضطراب در سالمندان
اضطراب در سالمندان به شکل‌های گوناگوی بروز می‌کند. به دلیل اهمیت این موضوع بر آن شدیم تا در این مطلب از بهترین مرکز مراقبت از سالمندان به معرفی انواع اضطراب در افراد مسن پرداختیم:
۱. اختلال اضطراب فراگیر (Generalized Anxiety Disorder)
این نوع اضطراب باعث ایجاد افکاری در سالمندان می‌شود که احساس عقب ماندگی، نگرانی دائمی و ناامیدی را در پی دارد. افراد مسن مبتلا به اضطراب فراگیر معمولا در خوابیدن و تمرکز کردن با مشکلات زیاد روبه‌رو می‌شوند. همچنین احساس خستگی و حالت تهوع به جزئی جدایی‌ناپذیر از زندگی‌شان تبدیل می‌شود. گر گرفتگی، احساس تنگی نفس از جمله نشانه‌های دیگر اختلال اضطراب فراگیر به شمار می‌روند.
۲. فوبیا (Phobia)
فویبا نوعی اضطراب است که به صورت ترس شدید از یک مکان، رویداد یا چیز خاصی بروز پیدا می‌کند. ویژگی اصلی فوبیا غیرمنطقی بودن احساس ترس در افراد است. به علاوه اینکه ترس وقتی به سراغ افراد می‌آید که تهدید واقعی در کمین آنها نیست. در افراد مسن فوبیا به صورت ترس از مرگ، از دست دادن خانواده و تنهایی ایجاد می‌شود. در زمان درگیر شدن با فوبیا معمولا سرگیجه، تنگی نفس، درد قفسه سینه و تپش قلب از جمله علائم رایج است.
۳. اختلال پانیک (Panic disorder)
پانیک یکی دیگر از انواع اضطراب در سالمندان است که به صورت احساس وحشت ناگهانی بروز پیدا می‌کند. اختلال پانیک با نشانه‌هایی از قبیل ضربان قلب، درد قفسه سینه، ضعف، حالت تهوع و سرگیجه در فرد مسن همراه است. حملات پانیک الزاما با عوامل تحریک‌کننده خارجی ایجاد نمی‌شوند. معمولا ظرف چند دقیقه از شکل‌گیری به اوج خود رسیده و سپس محو می‌شوند. افراد مسن در شرایط حملات پانیک ممکن است احساس حمله قلبی یا سکته مغزی داشته باشند و تنهایی برایشان حکم سم را دارد.
علائم سکته قلبی در سالمندان و اقدامات اورژانسی که همه باید بدانند.
۴. اختلال وسواس اجباری (Obsessive-compulsive disorder)
وسواس اجباری اختلالی است که به موجب آن افکار مزاحم دائما ذهن سالمندان را تسخیر می‌کند. سالمندان مبتلا به این نوع اضطراب تلاش می‌کنند که با تکرار دائمی یک رفتار خاص، اضطراب را کنترل کنند. در نمونه‌های خطرناک وسواس اجباری احتمال آسیب زدن به خود و دیگران از سوی فرد مبتلا نیز وجود دارد.
۵. اختلال استرس پس از سانحه (Post-traumatic stress disorder)
این نوع اضطراب در پی یک رویداد آسیب‌زا ایجاد می‌شود. حتی ممکن است نشانه‌های این نوع اضطراب در سالمندان سال‌ها پس از یک حادثه تلخ به وجود بیایند. قرار گرفتن در موقعیت‌های مشابه با حوادث آسیب‌زا می‌تواند این اختلال را تشدید کند.
تشخیص اضطراب در سالمندان
یکی از مشکلات تشخیص اضطراب در سالمندان، مشترک بودن علائم این اختلال با سایر بیماریهای جسمی است. به همین دلیل سالمند برای تشخیص اضطراب باید تحت معاینات پزشکی قرار بگیرید. مراجعه به موقع به پزشک در درمان زودهنگام این بیماری اهمیت بسیار زیادی دارد. پزشکان در صورت مشاهده تعدادی از علائم زیر در سالمندان در جریان معاینات پزشکی، نسبت به بروز اضطراب در آنها نظر نهایی را صادر می‌کنند:
- کاهش یا افزایش اشتها منجر به تغییر وزن شدید در کوتاه مدت. بی اشتهایی در سالمندان را جدی بگیرید.
- اخلاق و رفتار نامناسب و غیر طبیعی برای بیش از دو هفته
- مشکل در تمرکز و تفکر
- از دست دادن حافظه
- صحبت کردن درباره خودکشی، درماندگی و سردرگمی
- کناره گرفتن از اجتماع
- احساس خستگی بی‌دلیل
- تغییر در وضعیت خواب شبانه‌روزی
یکی از عوارض استرس و اضطراب در افراد مسن بروز اختلالات گوارشی است که سلامت آنها را به خطر خواهد انداخت.
راه‌های درمان اضطراب در سالمندان
درمان اضطراب در سالمندان روش ثابت و مشخصی ندارد. معمولا پزشکان ترکیبی از روش‌های درمانی را به همراه مصرف داروهای خاصی برای کنترل علائم این اختلال پیشنهاد می‌کنند. دیازپام، اگزازپام، آلپرازولام، بنزودیاپین‌هایی مانند کلردیازپوکساید و … از جمله رایج‌ترین داروهای ضد اضطراب به شمار می‌روند. این داروها فعالیت سمپاتیک مغز را کاهش داده و باعث از بین رفتن نشانه‌های اضطراب به مرور زمان می‌شوند.
راهنمای رفتار اطرافیان با سالمند دچار اضطراب
نقش اطرافیان در درمان اضطراب در سالمندان فوق‌العاده مهم است. حضور موثر اطرافیان در کنار افراد مسن می‌تواند از بروز حملات عصبی جلوگیری کند و علائم اضطراب را به حداقل برساند. در اینجا چند پیشنهاد ساده و کاربری برای مهار اضطراب در افراد مسن را مرور می‌کنیم:
- برگزاری جلسات یوگا در قالب تمرینات تنفسی به همراه سالمندان
- صرف زمان برای بازی‌های فکری با سالمندان
- ورزش کردن با توجه به شرایط جسمی افراد مسن
- رعایت رژیم غذایی سالم و مناسب برای سالمندان
- برگزاری جشن‌ها، مراسم‌ها و دورهمی‌های خانوادگی به بهانه‌های مختلف
- تدارک دیدن سرگرمی‌های آرامش‌بخش مانند باغبانی، رقص، نقاشی، نوازندگی و …
تمرینات یوگا مناسب سالمندان به کمک صندلی
راه‌های ایجاد حس خوب در سالمند مضطرب
درمان قطعی و مشخصی برای اضطراب در سالمندان وجود ندارد. متخصصان روانشناسی معمولا راه‌های مختلفی برای کنترل این اختلال در افراد مسن امتحان می‌کنند. سه نکته زیر برای درمان اضطراب در سالمندان نقش بسزایی دارند:
۱. شناخت دقیق اضطراب
شما باید با اختلال اضطراب خود آشنایی کافی داشته باشید. به عبارت دیگر باید بدانید که چه عواملی باعث ایجاد و تشدید اضطراب در شما می‌شوند. در کنار آن باید رفتارهایی که به کنترل اضطراب کمک می‌کنند نیز آشنا شوید. سعی کنید با شرکت در جلسات مشاوره، راه‌های رهایی از استرس را یاد بگیرید.
۲. برخورداری از شبکه پشتیبانی اجتماعی
خانواده، دوستان و اطرافیان سالمندان در جلوگیری از تشدید اختلال اضطراب نقش مهمی ایفا می‌کنند. سعی کنید حلقه‌ای از افراد قابل اعتماد را انتخاب کنید و در زمان گرفتاری با اختلال اضطراب در کنار آنها حضور پیدا کنید. این کار در رهایی از موقعیت‌های استرس‌زا خیلی مفید است.
۳. سبک زندگی سالم و متعادل
هیچ چیز مانند داشتن سبک زندگی سالم در رهایی از اختلال اضطراب مفید نیست. رژیم غذایی سالم و کامل داشته باشید. برای خواب و استراحت در شبانه‌روز به‌خوبی برنامه‌ریزی کنید. فعالیت بدنی و ورزش را از زندگی روزمره حذف نکنید. حضور در اجتماعات و سرگرمی‌های جمعی را مغتنم بشمارید. همه این عوامل در کاهش اضطراب شما موثر هستند.
سرگرمی مناسب سالمندان یکی از روش‌های کاهش سطح اضطراب و استرس در افراد است.
مراقبت از سالمندان دچار اضطراب
مدیریت و کنترل اضطراب در سالمندان امکان پذیر است. البته مشروط بر آنکه همه اقدامات زیر نظر پزشک متخصص صورت بگیرند. در همین راستا خدمات خانه سالمندان پارسایان برای درمان اضطراب در سالمندان به بهترین شکل ممکن تدارک دیده شده‌اند. از حضور تمام وقت مشاوران روانشناسی در خانه پارسایان گرفته تا در نظر گرفتن رژیم غذایی اختصاصی زیر نظر کارشناس تغذیه، ورزش کردن، برگزاری جشن‌ها و دورهمی‌های جذاب، برنامه‌های سرگرم‌کننده و مراقبت‌های دارویی توسط پرستاران مجرب تنها گوشه‌ای از خدمات خانه پارسایان به سالمندان عزیز دچار اضطراب است.
