آب درمانی برای سالمندان فرصتیست مغتنم تا با تحمل درد و سختی کمتر عملکرد بدن خود را بهبود ببخشند. این روش که با عناوین Hydrotherapy و Aqua Therapy شناخته میشود، یکی از راههای فوقالعاده برای توانبخشی به افراد در سنین بالا بهشمار میرود که هم موجب افزایش قدرت، دامنهی حرکتی، تعادل و انعطاف بدنی آنها خواهد شد و هم آرامش و شادابی را جایگزین تنشها و اضطراب در سالمندان میکند. بر همین اساس برآن شدهایم که این مقاله را به شناخت هیدروتراپی اختصاص دهیم تا با مطالعهی آن دریابیم که آب درمانی به رفع چه مشکلاتی در سالمندان کمک میکند و چه روشها، قواعد و محدودیتهایی دارد. همراه ما باشید.
چرا آبدرمانی به سالمندان توصیه میشود؟
دربارهی سالمندان همیشه چیزی وجود دارد که اوضاع را پیچیده کند! بهعنوان مثال، اغلب آنها به ضعف عضلانی دچارند و درحالیکه درمان این عارضه انجام فعالیتهای بدنیست، افراد مسن آنقدر با مشکلات و دردهای جسمانی گوناگون درگیر هستند که ورزش کردن برایشان سخت و حتی میتواند شکنجهآور باشد. در چنین مواقعیست که بهآب زدن چارهی کار خواهد بود! هیدروتراپی که از متد فیزیوتراپی بهحساب میآید، عملکرد آن تکیه کردن بر خواص آب برای تسهیل عملکرد بدن است.
اندامهای سرمازدهی سالمند بهمحض وارد شدن به استخری از آب با دمای کمی بالا گرم میشوند و همین هم از شدت دردهای او میکاهد. آب بخش زیادی از وزن شخص را به خود جذب میکند، پس افراد مسنی که روی زمین با سختی در انجام فعالیتهای روزمره مواجهاند درون آب احساس سبکی بیشتری دارند و راحتتر حرکت میکنند. بهعلاوه هر حرکتی در آب با احساس مقاومتی از سوی جریان آن روبهروست که هرچه بیشتر عضلهها را درگیر و به تقویتشان کمک خواهد کرد.
فواید آب درمانی برای سالمندان
بهجز تسکین درد، تسهیل حرکت و تقویت عضلهها، آبدرمانی فواید گستردهی دیگری نیز دارد. برای نمونه، هیدروتراپی باعث افزایش حجم تنفس، بالا رفتن متابولیسم بدن و گشاد شدن عروق میشود و اینچنین است که از بروز مشکلات ریوی در سالمندان جلوگیری میکند و عملکرد قلب را بهبود میبخشد.
بهعنوان یک مثال دیگر میتوان به راحتی حرکت در آب اشاره کرد که برای آن دسته از افراد مسنی که دچار سکتهی مغزی و فلج اعضا شدهاند امکانی برای بازیابی نیرو و کنترل اندام ازکارافتاده فراهم میآورد. اثر آب درمانی بر حفظ تعادل سالمندان را نیز نمیتوان نادیده گرفت، زیرا فشار آب باعث تحریک سیستم عصبی، افزایش دامنهی حرکت مفاصل و درنتیجه بهبود تعادل میشود. دیگر فواید آب درمانی برای سالمندان را میتوان در موارد زیر جستوجو کرد:
تقویت سیستم ایمنی سالمند با آب درمانی
در بدن همیشه دومینویی از پیامدها برقرار است. برای مثال، افزایش استرس باعث پایین آمدن کیفیت خواب سالمندان میشود و پایین آمدن کیفیت خواب عملکرد سیستم ایمنی را دچار اختلال میکند. اینچنین است که وقتی قرارگیری در آب از تنش و اضطراب افراد مسن میکاهد، آنها از یک طرف خواب باکیفیتتری را تجربه میکنند و از سوی دیگر از ضعف سیستم ایمنی مصون میمانند. علاوهبر این، آبدرمانی با تأثیر روی گردش گلبولهای سفید خون و افزایش دفع سموم بدن از طریق تعریق و ادرار نیز موجب تقویت سیستم ایمنی خواهد شد.
اثر آب درمانی بر دردهای فیزیکی افراد مسن
درحالیکه روماتیسم مفصلی و آرتروز در سالمندان زایندهی انواع دردهای فیزیکی در افراد سالخوردهاند، هیدروتراپی کاهندهی آنهاست! آب درمانی برای سالمند دچار ساییدگی زانو یک موهبت است، زیرا فشار را از روی مفاصل تخریبشده براثر آرتریت که در خشکی مجبور به تحمل تمام وزن شخص هستند، برمیدارد و باعث کاهش اسپاسم عضلانی میشود. اینچنین است که بهمرور زمان اثر آب درمانی برای درد زانو در سالمندان بهصورت ماهیچههایی شلشده و مفاصلی که حرکاتشان بهبود یافتهاست، خود را نشان خواهد داد.
تاثیر آب درمانی برای درد کمر در افراد مسن نیز به همین شکل است؛ تنش و فشار را از عضلهها و اعصابی که مدام پیام درد میفرستند دور میکند و سفتی ماهیچهها را از بین میبرد. بهجز این موارد، هیدروتراپی در تسکین درد گردن، پا، شانه، عصب سیاتیک و… نیز مؤثر است.
اثر آب درمانی بر مشکلات روحی در سنین بالا
به فرو رفتن در یک وان آب گرم فکر کنید؛ آیا احساس آرامش و سبکبالی خواهید کرد؟ همین موضوع درمورد افراد سالخورده نیز صدق میکند. هیدروتراپی به شیوهی ماساژ آب گرم باعث تحریک حواس و جریان خون سالمندان، تخلیهی انرژیهای منفی،دفع تنش و خستگی از بدن، کاهش دردهای جسمانی و فشار بر قلب، و آرام گرفتن تن و روح افراد سالخورده میشود. نتیجهی چنین روندی تغییر روحیه و خلقوخوی سالمندان و شادابی آنها خواهد بود که ثابت میکند حفظ سلامت روان سالمند با آب درمانی امکانپذیر است.
آب درمانی برای بیماریهای مختلف سالمندان
- از آنجایی که هیدروتراپی باعث افزایش حرکت رودهها میشود، درمانی طبیعی برای یبوست افراد مسن و بهبود مشکلات گوارشی در افراد بالای ۶۵ سال خواهد بود.
- آب درمانی در سالمندان یک راهحل ایمن است که با کمک به کاهش سطح قند خون و وزن بدن، کنترل دیابت را آسانتر میکند.
- اثر آب درمانی برای سالمند مبتلا به فشار خون بالا نیز بهصورت بازتر شدن رگها دراثر قرار گرفتن در گرمای آب خود را نشان میدهد؛ این تغییر راه را برای هرچه بهتر جریان یافتن خون باز و از فشار آن کم میکند.
- انجام تمرینات کششی، قدرتی و آرامشبخش در آبدرمانی برای سالمند مبتلا به پارکینسون موجب ارتقای حس عمقی در مفاصل، از بین رفتن سفتی و درد عضلات، بهبود حرکت و تعادل و… میگردد.
- معجزه آب درمانی برای افراد درگیر با بیماری اماس در سالمندی نیز نباید نادیده گرفته شود چراکه آب درمانی از بدشکلی اندامها، خستگی و اسپاسم میکاهد و بر انعطاف آنها میافزاید.
- اثرات آب درمانی بر پوکی استخوان در سنین بالا نیز، گرچه بهاندازهی تمرین در خشکی نیست، اما به قویتر شدن استخوانهای لگن و ستون فقرات و جلوگیری از تجزیهی آنها کمک زیادی میکند.
آب درمانی سالمندان از چه بیماریهایی پیشگیری میکند؟
یکی از فواید بسیار جالب توجه هیدروتراپی برای افراد سالخورده پیشگیری از ابتلا به برخی عارضهها و بیماریهاست. برای نمونه میتوان به مشکلات کلیوی اشاره کرد:
- آبدرمانی به گردش صحیح خون کمک میکند باعث میشود که املاح در کلیهها رسوب نکنند و به مجاری ادراری آسیب نرسانند.
- آب درمانی از انحراف ستون فقرات سالمندان با تقویت عضلات پشت و کمر جلوگیری خواهد کرد .
- آب درمانی برای افراد مسن با تأمین سلامت و رطوبت مورد نیاز پوست، خشکی و احتمال بروز زخم را به صفر میرساند.
- هیدروتراپی یک راه ساده برای داشتن فعالیتهای مؤثر بدنیست، پس میتواند افراد مسن را از خطرات چاقی، سکتههای قلبی یا مغزی و… دور نگه دارد.
جزئیات مربوط به آبدرمانی برای سالمندان
اینکه هیدروتراپی برای افراد در سنین بالا چگونه انجام میشود و چه کیفیتی دارد، از جزئیاتی برخوردار است که در ادامه به آنها پرداختهایم:
روشهای آب درمانی برای افراد سالخورده
هیدروتراپی روشها و تکنیکهای گوناگونی دارد که با توجه به نیاز سالمند مناسبترین آنها انتخاب و توسط درمانگر اجرا خواهد شد. بهعنوان مثال، این شیوهی درمانی یا در آب گرم انجام میشود یا آب سرد. شاید هم با بخار یا هیدروماساژ (ماساژ بدن توسط جریان آب) همراه باشد.
- یکی از معروفترین روشهای هیدروتراپی آی چی (Ai Chi) است که با تمرینهای تنفسی و آرامشبخش و حرکت آرام بدن، موجب از بین رفتن اضطراب و افزایش قدرت بدنی افراد مسن میشود.
- تکنیکی دیگر که برای توانبخشی سالمندان بهکار میرود، شامل تمرینات کششی و چرخشیست و آن را با نام PNF میشناسند.
- برای بهبود تعادل فرد سالخورده روش هالیویک بهکار گرفته میشود.
- برای سالمندان مبتلا به پارکینسون و آسیبهای نخاعی نیز تکنیک BRRM مورد استفاده قرار میگیرند.
غذای مناسب برای سالمند قبل از شروع آبدرمانی
درواقع توصیهی غذایی خاصی برای هیدروتراپی وجود ندارد، مگر اینکه پزشک بنابر شرایط خاص فرد دستورالعملهایی برای او درنظر گرفته باشد. با این حال، مهم است که سالمند هیدراته بماند. مصرف خوراکیهای مفید و مغذی اما زودهضم و متعادل ایدهی خوبیست، البته به شرط آنکه یکیدوساعتی تا شروع جلسهی آبدرمانی وقت مانده باشد.
دمای مناسب آب برای آب درمانی سالمندان
افراد بالای ۶۵ سال نسبتبه سرما یا گرمای آب حساسترند. با توجه به این موضوع، معمولاً توصیه میشود که دمای آب برای آنها بین ۳۱ تا ۳۴ درجهی سانتیگراد باشد.
هر جلسه آب درمانی سالمند چند ساعت است؟
در این مورد همهچیز به وضعیت جسمانی فرد سالخورده، نوع تمرینات و اهدافی که از انجام این روش مدنظر است، بستگی دارد. برای نمونه، آبدرمانی برای بهبود دیسک کمر به جلساتی یکساعته نیازمند است، اما نهایتاً این پزشک یا فیزیوتراپ است که تعیین میکند زمانبندی جلسهها چگونه باشد. اغلب تلاش میشود که در ابتدای درمان با این متد، بازههای کوتاهی به آن اختصاص داده شود تا بدن سالمند آرامآرام با جزئیات سازگار گردد.
آب درمانی برای سالمندان چند بار در هفته مناسب است؟
بهطور معمول ۲ یا ۳ بار در هفته را برای هیدروتراپی درنظر میگیرند. با وجود این، تصمیمگیری درمورد اینکه هر سالمند باید هر چند وقت یک بار به تمرین در آب بپردازد نیز کاملاً به شرایط او و نظر متخصص بستگی دارد.
خطرات احتمالی آب درمانی سالمندان که لازم است بدانید
گرچه این روش برای بیشتر افراد در سنین بالا مفید است، همیشه استثناهایی وجود دارند؛ بنابراین لازم است بدانیم که آب درمانی برای کدام سالمندان مناسب نیست.
- هیدروتراپی تا حد زیادی به کاهش التهاب کمک میکند؛ با اینهمه، افرادی که با تب، عفونت و یا زخمهای باز درگیرند بهتر است بهسراغ آن نروند.
- این موضوع بهخصوص درمورد سالخوردگان مبتلا به پسوریازیس صدق میکند: قرارگیری در آب برای سالمندان مبتلا به پسوریازیس بسیار مفید خواهد بود، اما نه آب استخرهای کلردار و نه وقتی از پلاکهای این بیماری رنج میبرند.
- سایر سالمندانی که به کلر حساسیت دارند نیز بهتر است دربارهی هیدروتراپی تجدیدنظر کنند.
بهعلاوه آب درمانی برای سالمندانی که به مشکلاتی که در ادامه ذکر میشود مبتلا هستند منع شدهاست.
- آبدرمانی برای آن دسته از افراد مسنی که به بیاختیاری در ادرار دچارند توصیه نمیشود.
- آب درمانی برای افراد مسنی که حساسیت زیادی به دماهای گرم یا سرد دارند مناسب نیست.
- سالمندانی که با ترس از آب دستوپنجه نرم میکنند و فوبیا دارند نباید به سراغ آب درمانی بروند.
- آب درمانی برای افراد مسن مبتلا به سرطان توصیه نمیشود.
- سالمندان با فشار خون خیلی بالا باید از آب درمانی پرهیز کنند.
- افراد مسن درگیر با برخی بیماریهای قلبی و عروقی، نباید آب درمانی انجام دهند.
- آب درمانی برای افراد سالخورده مبتلا به صرع اصلا مناسب نیست.
- علائم سالمندان مبتلا به آسم ممکن است با انجام آب درمانی تشدید شود و توصیه نمیشود.
از اینها گذشته، همیشه باید خطرات احتمالی را درنظر گرفت: سالمندی که بنیهی ضعیفی دارد یا با عدم تعادل دست در گریبان است، مستعد سقوط به دلیل لغزندگی محیط و غرقشدگی خواهد بود. به همین دلیل، بسیار مهم است که حتماً دربارهی ایمنی فضای هیدروتراپی اطمینان حاصل شود.
توصیههای مهم خانهی سالمندان پارسایان قبل از شروع آب درمانی
- قبل از هر چیز با پزشکِ سالمند مشورت کنید تا جزئیات مربوط به روند درمان را مشخص کند و دربارهی احتمالات و نگرانیهای موجود راهکارهایی ارائه دهد.
- شرایط سالمند عزیز خود را درنظر بگیرید. او ممکن است از آب بترسد یا گمان کند که با ضعف بدنیاش توان حفظ تعادل خود را ندارد. با دادن اطلاعات کافی به او اطمینان خاطر بدهید.
- اگر سالمند تمایلی به قرارگیری در آب از خود نشان نمیدهد، به این کار وادارش نکنید.
- روی ایمنی محیط حساس باشید. اگر سالمند را برای درمان به استخر میبرید، بررسی کنید که حتماً به حفاظها و دستگیرههای کمکحرکتی مجهز باشد.
- حضور غریق نجات در محل بسیار مهم است روی این مسئله حساس باشید و مطمئن شوید همیشه غریق نجات در محل حضور دارد.
- بهداشت فضایی که برای آب درمانی سالمندتان انخاب کردهاید اهمیت زیادی دارد. اطمینان حاصل کنید مسائل بهداشتی با دقت و ظرافت انجام میشود.
- سالمند نباید در آب تنها بماند. همانطور که در مراکز هیدروتراپی کارورزانی هستند تا سالمند را تمرین دهند و همراهیاش کنند، اگر آبدرمانی را در استخر شخصی انجام میدهید، بههیچوجه او را بهحال خود نگذارید.
- از سالمند بخواهید؛ به علائم بدن خود توجه کند و درصورتیکه احساس کرد خسته شده یا مشکلی دارد، تمرین را متوقف نماید و به همراه خود اطلاع دهد.
جمعبندی
در این مطلب از پارسایان دانستیم؛ آبدرمانی فرصتیست برای افراد سالخورده تا با تکیه بر خواص آب، هم روحیهشان را بهبود بخشند و هم جسمشان را. این روش با افزایش گردش خون و سوختوساز بدن، از بین بردن تنش، سفتی و استرس اندامها، تقویت عضلات و گسترش دامنهی حرکتی مفاصل، اتساع عروق و… به درمان بسیاری از ناتوانیها و بیماریها کمک میکند. با اینهمه، آبدرمانی نیز محدودیتها و چهارچوبهایی دارد که مشورت با پزشک برای دانستن جزئیات آنها ضروری است.
سؤالات متداول:
آب درمانی برای بهبود چه بیماریهایی توصیه میشود؟
فشار خون، دیابت، آتروز، مشکلات گوارشی، بیماریهای قلبی و عروقی، پوکی استخوان و…
آب درمانی با فیزیوتراپی سالمندان متفاوت است؟
آبدرمانی یکی از روشهای فیزیوتراپی سالمندان بهشمار میرود.
آیا آب درمانی باعث تشدید پسوریازیس در سالمندان میشود؟
این موضوع به نوع و کیفیت آب بستگی دارد. بهطور کلی آبدرمانی برای این افراد مفید خواهد بود، اما نه تحت هر شرایطی.
توانبخشی و درمان با آب برای سالمندان دچار ضعف عضلانی مفید است؟
بله؛ حرکت در آب میتواند موجب تقویت عضلات شود.
آیا آب درمانی برای سالمند مبتلا به آرتروز خوب است؟
بله؛ این روش با کاهش درد و استرس مفاصل، باعث تقویت دامنهی حرکتی آنها میشود.
آب درمانی برای سالمندان مبتلا به ام اس چه اثراتی دارد؟
هیدروتراپی باعث کاهش اسپاسمها، خستگی و بدشکلی اندامها و افزایش شادابی و انعطاف بدنی سالمندان مبتلا به MS میشود.