با افزایش سن این احتمال وجود دارد که سیستم عصبی بدن دچار مشکلاتی شود. مشکلاتی که تاثیر منفی روی عملکرد بخش‌های مختلف بدن می‌گذارند. یکی از این مشکلات، اختلال گفتار و تکلم در سالمندان است. این بیماری که با نام علمی دیسآرتری (Dysarthria) شناخته می‌شود، اختلال گفتاری و حرکتی است. آسیب دیدن سیستم عصبی باعث تضعیف یا فلج شدن ماهیچه‌های تولیدکننده گفتار در سالمندان می‌شود. به این ترتیب افراد تا حد زیادی کنترل خود را روی تکلم از دست می‌دهند و کلمات را با حالتی نامفهوم ادا می‌کنند. خوشبختانه راهکارهایی برای درمان این اختلال وجود دارد. برای آشنایی بیشتر با این اختلال دعوت می‌کنیم تا پایان با ما همراه باشید.
دیسآرتری چیست؟
دیسآرتری (Dysarthria) نام عارضه اختلال گفتار و تکلم در سالمندان است. افراد مبتلا به این عارضه به سختی می‌توانند کلمات را تلفظ کنند؛ چراکه به دلیل آسیب دیدن سیستم عصبی، کنترل خود را روی زبان، حنجره و فک تا حد زیادی از دست می‌دهند. به همین دلیل صحبت کردن برای آن‌ها خیلی سخت و دشوار می‌شود.
افراد مبتلا به دیسآرتری به خوبی متوجه صحبت‌های دیگران میشوند. حتی می‌دانند که قصد دارند چه چیزی را بر زبان بیاورند؛ اما ضعف عضلانی باعث می‌شود که در ادا کردن موضوعات خود دچار مشکل شوند. البته این بیماری صرفاً در سالمندان ظاهر نمی‌شود. آسیب رسیدن به مغز در طول دوره رشد جنین یا هنگام تولد نیز ممکن است باعث بروز دیسآرتری شود. در این مطلب از خانه سالمندان به‌طور اختصاصی اختلال تکلم و گفتار افراد مسن را بررسی خواهیم کرد.
انواع شایع اختلال گفتاری در سالمندان
انواع اختلال گفتار و تکلم در سالمندان را میتوان در ۶ دسته مختلف طبقه‌بندی کرد. این دسته‌بندی بر اساس ناحیه آسیب دیده در سیستم عصبی صورت می‌گیرد. مغز، نخاع، شبکه اعصاب انتقال دهنده سیگنال‌ها و … از جمله بخش‌هایی هستند که در معرض آسیب دیدن قرار دارند. بر این اساس انواع بیماری دیسآرتری عبارت‌اند از:
- Flaccid dysarthria: در صورت آسیب دیدن نورون‌های حرکتی تحتانی این عارضه ایجاد می‌شود. حرف زدن افراد مبتلا به این بیماری اصطلاحا “تو دماغی” است.
- Spastic dysarthria: در صورت آسیب دیدن نورون‌های فوقانی دو طرف مغز این عارضه ایجاد می‌شود. حرف زدن افراد مبتلا به این بیماری خیلی سخت است.
- Ataxic dysarthria: در صورت آسیب دیدن مخچه این عارضه ایجاد می‌شود. هنگام حرف زدن تلفظ حروف صدا دار برای افراد خیلی سخت می‌شود.
- Hypokinetic dysarthria: در صورت آسیب دیدن بخشی از مغز به نام گانگلیون پایه رخ می‌دهد. افراد مبتلا به این عارضه خیلی آهسته، آرام و یکنواخت صحبت می‌کنند.
- Hyperkinetic dysarthria: این بیماری نیز در اثر آسیب دیدن گانگلیون پایه ایجاد می‌شود با این تفاوت که باعث می‌شود صداهای غیرقابل پیش‌بینی در هنگام حرف زدن از فرد به گوش برسد.
- Mixed dysarthria: شایع‌ترین نوع عارضه دیسآرتری است که ترکیب دو یا چند مورد از مشکلات فوق ایجاد می‌شود.
دلایل تغییر گفتار و اختلال تکلم در سالمندان
اشاره کردیم که اختلال گفتار و تکلم در سالمندان به دلیل آسیب رسیدن به سیستم عصبی رخ می‌دهد. از جمله مهم‌ترین دلایلی که باعث آسیب رسیدن به سیستم عصبی و در پی آن تضعیف ماهیچه‌های مربوط به گفتار میشوند، عبارت‌اند از:
- تومورهای مغزی
- فلج مغزی
- زوال عقل
- بیماری‌هایی مانند پارکینسون و ام اس در سالمندان
- سکته مغزی
- ضربه شدید به صورت یا دهان
- ضربه شدید به سر، گردن یا حنجره
گاهی اوقات نیز ممکن است نشانههای موقتی از این بیماری در اثر مصرف داروهای آرام‌بخش و ضد تشنج در برخی از افراد ایجاد شوند.
اختلال در گفتار، گفتار غیر طبیعی و نامفهوم از علائم اولیه سکته مغزی در سالمندان است که مراقبین و پرستاران باید نسبت به این نشانه‌ها کاملا هوشیار باشند.
بیماری‌هایی که باعث اختلال گفتار و تکلم در سالمندان میشوند
اختلال گفتار و تکلم در سالمندان از این رو شایع‌تر است که زمینه بروز بیماریهای عصبی در آن‌ها بیشتر فراهم است. در همین راستا چند بیماری زمینهای عصبی وجود دارند که می‌توانند در نهایت به دیسآرتری در افراد منجر شوند. از جمله مهم‌ترین بیماری‌ها میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- اختلال تکلم در اثر ضایعه مغزی یا آسیب تروماتیک
- سکته مغزی
- اختلال تکلم در ام اس
- بیماری پارکینسون
- بیماری ALS
در بین بیماریهای فوق، پارکینسون در سالمندان بیشترین تاثیر را در ابتلا به اختلال گفتار و تکلم دارد. به طوری که معمولا چیزی در حدود ۷۰ درصد افراد مبتلا به پارکینسون در نهایت به دیسآرتری نیز دچار میشوند.
نشانههای تغییر در گفتار و تکلم افراد مسن
اصلی‌ترین نشانه اختلال گفتار و تکلم در سالمندان ناتوانی در صحبت کردن به گونه‌ای است که دیگران نمی‌توانند حرف‌هایشان را درک کنند. در همین راستا چند نشانه آشکار از اختلال دیسآرتری میتوان برشمرد که عبارت‌اند از:
- مشکل در حرکت دادن لب‌ها، زبان و فک هنگام حرف زدن
- صحبت کردن با صدای آرام‌تر یا بلندتر از حد معمول
- صحبت کردن با ضرب آهنگ خیلی سریع یا کند
- صحبت کردن یکنواخت، تو دماغی، خشک، کشیده (شبیه به ربات)
- مکث زیاد در هنگام صحبت کردن
- مشکل بلع در سالمندان به دلیل ناتوانی در کنترل عضلانی
عوارض بیماری دیسآرتری چیست؟
بیماری اختلال گفتار و تکلم در سالمندان به طور مستقیم روی کیفیت برقراری ارتباط با دیگران تاثیرگذار است. به همین دلیل فرد مبتلا به این عارضه سعی می‌کند از حضور در موقعیت‌های اجتماعی مانند جمع‌های دوستانه و خانوادگی پرهیز کنید. این موضوع مقدمه‌ای برای گرفتاری در دام بسیاری از بیماریهای روحی و روانی مانند افسردگی در افراد مسن و سایر افراد مبتلا به این اختلال است.
علت عدم تمرکز در حرف زدن افراد مبتلا به دیسآرتری نیز این است که باید بخشی از توان ذهنی خود را صرف تلاش برای کنترل ماهیچه‌های گفتار کنند. این موضوع باعث می‌شود که استرس و اختلال تکلم نیز در برخی از افراد مبتلا به دیسآرتری مشاهده شود. البته راهکارهای گفتاردرمانی برای مقابله با این شرایط وجود دارند.
همچنین فرد مبتلا به دیسآرتری رفته‌رفته میزان صحبت کردن خود را کاهش می‌دهد. این موضوع باعث می‌شود که به مرور زمان توانایی گفتار خود را از دست بدهد. از دست دادن ناگهانی توانایی گفتار در اثر دیسآرتری از جمله مشکلاتی است که در شرایط حاد این بیماری بروز پیدا می‌کند.
تشخیص اختلال گفتار و تکلم در سالمندان
ابتدا برای تشخیص اختلال گفتار و تکلم در سالمندان معاینات فیزیکی انجام می‌شود. در ادامه یک متخصص آسیب‌شناسی گفتار و زبان وضعیت افراد را ارزیابی می‌کند. در قالب این معاینات وضعیت عضلات مربوط به گفتار، توانایی کنترل فک، دهان و حنجره، امکان ایجاد هماهنگی بین تنفس و حرف زدن و همچنین کیفیت صدای افراد به دقت ارزیابی میشوند. از جمله اقداماتی که برای این منظور در فرد تحت معالجه درخواست می‌شود، عبارت‌اند از:
- بیرون آوردن زبان از دهان
- لبخند زدن
- تکان دادن لب‌ها
- لیس زدن چیزی با زبان
- بیان حروف الفبا با صدای بلند
- خواندن یک متن
- تکرار کردن صداها، کلمات و جملات خاص
در کنار این معالجات برای تشخیص نهایی آزمایش‌هایی نیز تجویز میشوند. ام آر آی، الکترومیوگرافی، پنکسیون کمری و الکتروانسفالوگرام از جمله آزمایش‌هایی هستند که عملکرد مغز و سیستم عصبی را بررسی می‌کنند. به این ترتیب پزشک میتواند تشخیص نهایی در زمینه ابتلا به دیسآرتری را ارائه کند.
درباره آزمایشات دوره‌ای سالمندان بیشتر بدانید. چکاپ سالمندان شامل چه آزمایش‌هایی می‌شود؟
گفتار درمانی؛ بهترین راه درمان اختلال گفتار و تکلم در سالمندان
گفتاردرمانی بهترین راه برای درمان اختلال گفتار و تکلم در سالمندان است. این فرآیند در تقویت ارتباط سالمندان با دیگران کمک زیادی به آن‌ها می‌کند. همچنین ترفندهایی برای برقراری ارتباط موثر را نیز به آن‌ها می‌آموزد. در طول جلسات گفتاردرمانی آموزش‌های مختلفی ارائه میشوند که از جمله برخی از آن ها میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- ورزش‌هایی برای تقویت ماهیچه‌های زبان، لب‌ها و فک
- ترفندهایی برای بلندتر صحبت کردن
- راهکارهایی برای ادای واضح‌تر کلمات
- تکنیک‌های برقراری ارتباط غیرکلامی
نحوه ارتباط موثر در افراد مبتلا به عارضه دیسآرتری
چند نکته ساده برای افراد مبتلا به دیسآرتری وجود دارد که با رعایت آن‌ها میتوان ارتباط موثری را با اطرافیان برقرار کرد. این ترفندها عبارت‌اند از:
- کلمات مهم که بیانگر منظور شما هستند را در ابتدای صحبت‌های خود بکار ببرید.
- کلمات را به صورت آهسته و با صدای بلند ادا کنید.
- همواره به سراغ جمله‌بندی‌های کوتاه بروید.
- وقتی احساس خستگی می‌کنید از صحبت کردن صرف نظر کنید.
- از زبان بدن برای بیان مقصود خود به دیگران نهایت استفاده را ببرید.
مراقبت از سالمند دچار اختلال تکلم
سعی کنید در برقراری ارتباط با این دسته از افراد صبر و حوصله زیادی داشته باشید. به این ترتیب آن‌ها را تشویق می‌کنید تا به جای گوشه‌گیری و پرهیز از حرف زدن با شما ارتباط برقرار کنند. از آن گذشته راه‌های متنوعی برای برقراری ارتباط این دسته از سالمندان در نظر بگیرید تا بتوانند همان طور که راحت هستند حرف‌های خود را با شما در میان بگذارند.
کاردرمانی برای سالمندان یکی از روش‌های تخصصی است که به بهبود وضعیت روحی و فیزیکی افراد در دوران سالمندی کمک می‌کند.
خدمات خانه سالمندان به افراد دچار اختلال تکلم
با توجه به اینکه اختلال گفتار و تکلم در سالمندان باعث می‌شود تا آن‌ها کمتر حرف بزنند، باید حتما تحت مراقبت قرار بگیرند. مراقبت‌هایی که تمام نیازهای آن‌ها را تحت نظر می‌گیرد. علاوه بر آن باید برای گفتاردرمانی به شیوه تخصصی نیز به صورت مرتب زمان صرف شود. خانه سالمندان پارسایان بهترین امکانات را برای درمان اختلال گفتار و تکلم در سالمندان آماده کرده است. مشاوران متخصص در زمینه گفتاردرمانی در خانه سالمندان پارسایان برای تقویت مهارت تکلم سالمندان حضور دارند. همچنین پرستاران آموزش دیده خانه سالمندان پارسایان مراقبت دائمی از سالمندان عزیز را بر عهده دارند. آسایش واقعی را با پارسایان تجربه کنید.
بله؛ گفتاردرمانی در طولانی مدت میتواند به کاهش آثار اختلال گفتار و تکلم در سالمندان کمک کند.
با مشاهه نشانههای عارضه دیسآرتری بلافاصله برای جلوگیری از شدت پیدا کردن بیماری به پزشک مراجعه کنید.
نمیتوان به صورت ۱۰۰ درصد جلوی بروز این بیماری را گرفت؛ اما با رعایت چند نکته مانند رژیم غذایی سالم و سبک زندگی مناسب میتوان خطر ابتلا به بیماریهای زمینهای که عامل دیسآرتری هستند را تا حد زیادی کاهش داد.
افراد مبتلا به دیسفاری در درک صحبت دیگران یا توضیح افکار خود دچار مشکل میشوند که کاملا با اختلال دیسآرتری متفاوت است.
