زخم بستر در سالمندان به دلیل فقر حرکتی ناشی از کم‌توانی جسمی، عارضه‌ای رایج به‌شمار می‌رود. شاید بیش از هر عاملی، کیفیت زندگی افراد در دوره سالمندی در ابتلا به این عارضه موثر باشد. به عبارت دیگر می‌توان با رعایت اصول سبک زندگی سالم تا حد زیادی جلوی بروز این مشکل را در افراد مسن گرفت. اینجاست که اهمیت پرستاری از سالمندان بیش از پیش روشن می‌شود. در ادامه قصد داریم مهم‌ترین نکاتی که باید درباره زخم بستر بدانید را بررسی کنیم. دعوت می‌کنیم تا پایان این مطلب با ما همراه باشید.
زخم بستر چیست؟
وقتی فردی برای مدت طولانی در بستر بدون حرکت باشد، باید منتظر بروز علائم زخم بستر باشد. این مشکل در افرادی که به دلیل بیهوشی برای مدت طولانی روی تخت بیمارستان‌ها هستند، رخ می‌دهد. زخم‌های بستر در مناطقی از سطح پوست ایجاد می‌شوند که بخش عمده وزن بدن از طریق آن‌ها به زمین انتقال پیدا می‌کند. علاوه بر آن نشستن روی ویلچر و همچنین گچ گرفتن اعضای بدن برای طولانی مدت نیز می‌تواند باعث ایجاد زخم بستر شود.
زخم بستر در سالمندان مشکلی بسیار جدی به شمار می‌رود خصوصا افراد مسنی که از ناتوانی جسمی رنج می‌برند. اگر فرد سالخورده به دلایل متفاوت توانایی حرکت چندانی ندارد و در بستر بدون حرکت خاصی به حالت درازکش قرار دارد، مراقبین باید نسبت به تغییر موقعیت فرد مسن توجه ویژه‌ای داشته باشند. البته عوامل دیگری مانند تغذیه و مراقبت‌های پوستی نیز در ایجاد زخم بستر در سالمندان موثر هستند. اگر سالمندان دچار بیماریهای زمینه‌ای باشند، بیشتر در معرض این عارضه قرار دارند.
علت زخم بستر در سالمندان
قرار گرفتن برای طولانی مدت در بستر، بیهوش شدن، عدم احساس درد و بی‌حرکتی برای مدت طولاتی از مهم‌ترین عواملی هستند که خطر ایجاد زخم بستر را در افراد به خصوص سالمندان افزایش می‌دهند. در صورتی که فرد سالخورده نسبت به حرکت دادن بدن خود ناتوان است و دیگران نیز از این موضوع مهم غفلت کنند، احتمال بروز زخم بستر تشدید می‌شود.
حتما باید بدن فرد به شکلی درست در بستر قرار بگیرد تا فشار بیش از حد به نواحی مستعد زخم بستر وارد نشود. همچنین در گذر زمان نیز لازم است که بدن فرد چرخانده شود تا خون‌رسانی به تمام قسمت بدن به‌خوبی صورت بگیرد. روی‌هم‌رفته باید توجه داشت که سالمند مبتلا به دیابت و افراد مسن با بیماری‌هایی مانند، اختلالات خونی و سوء تغذیه بیش از سایرین در معرض خطر ابتلا به زخم بستر قرار دارند.
شایع‌ترین قسمت‌های بدن که دچار زخم بستر می‌شوند
بدیهی است که زخم بستر در نواحی از بدن ایجاد می‌شوند که در تماس طولانی مدت با زمین، تخت، سطح صندلی و … قرار دارند. در همین راستا شایع‌ترین قسمت‌های بدن که دچار زخم بستر می‌شوند، عبارت‌اند از:
- باسن
- پاشنه پا
- شانه
- پشت سر
- پشت و پهلوی زانو
یکی از مواردی که باعث می‌شود سالمند برای زمان طولانی در بستر باشد و در معرض زخم بستر قرار بگیرد جراحی عمل قلب باز است.
مراحل ایجاد زخم بستر در سالمندان
مراحل ایجاد زخم بستر در سالمندان را می‌توان به ۴ دسته تقسیم کرد. هر چه از مرحله یک فاصله می‌گیریم و به سمت مرحله چهار می‌رویم، شدت عوارض زخم بستر افزایش پیدا می‌کند. بر این اساس مراحل شکل‌گیری زخم بستر عبارت‌اند از:
- در این مرحله ناحیه‌ای از سطح پوست قرمز می‌شود. وقتی با دست این قسمت را لمس می‌کنید، خیلی گرم به‌نظر می‌رسد. اگر فرد دارای پوست تیره باشد، این احتمال وجود دارد که سطح پوست به رنگ آبی یا بنفش در بیاید. احساس سوزش، درد یا خارش از جمله دیگر علائمی هستند که در این مرحله بروز می‌کنند.
- در مرحله دوم این طور به‌نظر می‌رسد که سطح پوست آسیب دیده است. به‌طوری که زخم باز، خراش یا تاول در ناحیه زخم بستر به چشم می‌خورد. احساس درد در فرد شدت بیشتری پیدا می‌کند و این امکان وجود دارد سطح پوست باز هم تغییر رنگ دهد.
- در مرحله سوم گستردگی و احساس درد در ناحیه زخم بستر تشدید می‌شود.
- شدت آسیب‌دیدگی و زخم به بالاترین سطح ممکن در مرحله چهار می‌رسد. علاوه بر پوست ممکن است که ماهیچه‌ها، تاندون‌ها، استخوان‌ها و مفاصل نیز درگیر شوند. همچنین احتمال بروز عفونت در ناحیه زخم نیز بسیار زیاد است. رنگ ناحیه زخم نیز در این مرحله به حالت قهوه‌ای مایل به سیاه در می‌آید.
خطرات زخم بستر برای سالمندان
شروع ایجاد زخم بستر در بدن هر فرد از زمانی آغاز می‌شود که خون‌رسانی به ناحیه‌ای از پوست برای مدت بیش از ۲ الی ۳ ساعت قطع شود. وقتی این اتفاق می‌افتد، پوست در آن ناحیه خاص از بدن شروع به از بین رفتن می‌کند. سپس آن قسمت از بدن شروع به قرمز شدن می‌کند. دردهای جسمی نیز رفته‌رفته تشدید می‌شوند. در نهایت شاهد ایجاد لکه‌های بنفش در سطح پوست خواهید بود. اگر بعد از این اتفاق درمان خاصی در دستور کار قرار نگیرد، امکان ایجاد عفونت در سطح بدن افزایش پیدا می‌کند.
البته داستان به همین جا ختم نمی‌شود و امکان شدت پیدا کردن زخم بستر نیز وجود دارد. به‌طوری که عضلات و استخوان‌های بدن نیز بعد از گذشت مدت زمان محدودی درگیر می‌شوند. با توجه به اینکه درمان زخم بستر در سالمندان خیلی زمان‌بر است، بی‌توجهی به اصول مراقبت از زخم‌ها می‌تواند وضعیت جسمانی افراد مسن را وخیم‌تر کند.
بروز سرگیجه در سالمند، تپش قلب، تب و لرز و تضعیف سیستم ایمنی بدن از جمله خطرات جدی است که در پی زخم بستر گریبان‌گیر افراد می‌شوند. گاهی اوقات ممکن است چند سال طول بکشد علائم زخم بستر از بدن افراد رخت بربندند. بنابراین در چنین شرایطی تدبیر درست، جلوگیری از ایجاد این عارضه با رعایت اصولی است که در ادامه این مطلب از خانه سالمندان به آن‌ها اشاره می‌کنیم.
درمان قطعی زخم بستر
تشخیص زخم بستر در سالمندان توسط پزشک و با معاینه ظاهری سطح پوست بدن انجام می‌شود. برای درمان این عارضه جسمی دو روش درمانی خانگی و پزشکی وجود دارند که باید به‌صورت همزمان در دستور کار قرار بگیرند. در این قسمت به اقدامات مهمی که ذیل هر یک از روش‌های درمانی باید انجام گیرند، می‌پردازیم.
درمان خانگی زخم بستر
اولین اقدامی که باید برای درمان خانگی زخم بستر انجام دهید این است که فشار بدن را از روی ناحیه آسیب دیده بردارید. به این ترتیب جریان خون در آن قسمت از بدن بازیابی می‌شود. در ادامه باید چند اقدام دیگر در دستور کار قرار بگیرند که عبارت‌اند از:
- تمیز نگه داشتن سطح زخم با محلول‌های ضدعفونی کنند.ه
- پوشاندن سطح زخم با گاز استریل یا پانسمان‌های مخصوص و تعویض دائمی آن‌ها
- رعایت رژیم غذایی سالم و مقوی
درمان پزشکی زخم بستر
در کنار درمان خانگی، باید فرد تحت نظر پزشک متخصص قرار بگیرد تا فرآیند درمان آن کامل شود. درمان پزشکی شرایط را برای کوتاه شدن طول دوره بهبود زخم بستر در سالمندان فراهم می‌کند. برای این منظور پزشک متخصص شرایط جسمانی بیمار را به دقت بررسی و راهکارهایی را پیشنهاد می‌کند. از جمله مهم‌ترین تجویزهای پزشکی برای زخم بستر می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- برداشتن بافت آسیب دیده و عفونی به منظور از بین بردن سلول‌های مرده
- پیوند پوست سالم از سایر بخش‌های بدن به ناحیه آسیب دیده (گرافت پوست)
- وارد کردن فشار منفی به ناحیه زخم بستر
- مصرف آنتی بیوتیک برای درمان عفونت
آیا می‌دانید دیالیز در سالمندان منجر به چه بیماری‌هایی می‌شود؟ این سوال مهمی است که قبل از هر اقدامی باید درباره آن آگاهی کسب کنید.
عوارض دیالیز در افراد مسن
پیشگیری از زخم بستر در سالمندان
با توجه به اینکه درمان زخم بستر در سالمندان خیلی به طول می‌انجامد، پیشنهاد ما تلاش برای پیشگیری از بروز این عارضه جسمی است. برای این منظور لازم است که حتما به صورت روزانه پوست بدن سالمندان کنترل شود. در صورت بروز نقاط قرمز رنگ در سطح پوست باید فورا برای جلوگیری از شدت گرفتن علائم زخم بستر دست به کار شوید. از جمله اقداماتی که باید برای پیشگیری از زخم بستر در افراد مسن در دستور کار قرار گیرند، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- چرخش و تغییر موقعیت قرارگیری بدن روی تخت هر ۲ ساعت یکبار
- تغییر وضعیت بدن روی ویلچر هر ۱۵ دقیقه یکبار
- استفاده از تشک‌های نرم در تخت و ویلچر برای کاهش فشار وارده شده به بدن
- مراقبت از پوست (تمیز و خشک نگهداشتن سطح پوست نشیمنگاه)
- تعذیه مناسب
تغذیه مناسب برای جلوگیری از زخم بستر در سالمند
اشاره کردیم که یکی از راه‌های موثر در جلوگیری از برز زخم بستر در سالمندان، تغذیه مناسب است. افت شدید کالری، ویتامین‌ها و مواد معدنی در بدن سالمندان باعث می‌شود که احتمال بروز زخم بستر در آن‌ها تشدید شود. علاوه بر آن داشتن تغذیه سالم سالمندان در درمان زخم بستر نیز فوق‌العاده مهم است. از جمله مهم‌ترین مواد غذایی که باید در رژیم روزمره سالمندان گنجانده شوند، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- آب فراوان
- آب میوه‌های طبیعی
- سبزیجات سالم
- میوه‌های فصل
- آجیل و خشکبار
- گوشت قرمز، مرغ و ماهی
سالمند مبتلا به بیماری ms که دچار محدودیت حرکتی است و از ویلچر استفاده می‌کند در معرض زخم بستر قرار دارد.
پرستاری از سالمند دارای زخم بستر
اگر تا اینجای مطلب را با دقت مطالعه کرده باشید، حتما با ما هم‌نظر هستید که پرستاری از سالمند دارای زخم بستر اهمیت فوق‌العاده زیادی در جلوگیری از تشدید عارضه و درمان آن دارد. اساسا زخم بستر به دلیل ناتوانی‌های جسمی و حرکتی در سالمندان بروز می‌کند. بنابراین باید پرستاری در کنار آن‌ها حضور داشته باشد که به انجام فعالیت‌های بدنی و همچنین اجرای روش‌های درمانی به افراد مسن کمک کند. البته پرستار دائمی برای این منظور نیاز دارد که آموزش‌های لازم برای مراقبت تخصصی از سالمندان مبتلا به زخم بستر را نیز گذارنده و در این زمینه تجربه کافی داشته باشد.
بهترین روش مراقبت از سالمندان
خانه سالمندان پارسایان با برخورداری از کادر پزشکی، پرستاری و روانشناسی مجرب و حرفه‌ای آماده ارائه خدمات درمان زخم بستر در سالمندان است. سال‌ها تجربه در زمینه مراقبت‌های جسمی و روحی از سالمندان را برای ارائه خدمات با بالاترین سطح کیفی به کار بسته‌ایم تا رضایت کامل و آرامش خاطر را برای سرمایه‌های حقیقی و امانت‌های الهی جامعه به ارمغان بیاوریم. اگر به دنبال مرکزی تخصصی برای مراقبت اصولی از سالمندان می‌گردید، ما در خانه سالمندان پارسایان آماده ارائه خدمات به شما عزیزان هستیم.
