Shingles یا زونا یک بیماری به شمار می‌آید است که توسط یک ویروس شایع ایجاد میشود. علائم این بیماری شامل یک نوار تاول یا بثورات پوستی همراه با درد سوزناک است. زونا در سالمندان می‌تواند چندین هفته طول بکشد، البته روند کلی درمان بستگی به شرایط درمانی، نوع درمان، وضعیت بیمار، تخصص پرستاران بیمار و … دارد.
به علت مشکلات متداول سلامتی و همچنین کاهش مقاومت بدن در برابر بیماری‌ها، ابتلای سالمندان به زونا احتمال وقوع خطرات دیگری از جمله خطر سکته مغزی، سکته قلبی و … را افزایش میدهد. همین امر موجب شده تا تصمیم بگیریم در این متن به بررسی این بیماری و کلیه موارد مرتبط با آن بپردازیم. اگر قصد دارید با این بیماری آشنایی بیشتری کسب کنید و یا سالمند عزیزتان به این بیماری مبتلا شده است و به دنبال درمان هستید، در ادامه با ما همراه باشید.
علت بروز زونا در سالمندان
یکی از دلایل این امر را می‌توان ضعیف بودن سیستم ایمنی سالمندان نسبت به جوانان دانست. سیستم ایمنی ضعیف مبارزه با هر نوع عفونتی را دشوارتر می‌کند.
همراه با کاهش طبیعی قدرت سیستم ایمنی مرتبط با افزایش سن، عوامل دیگری از جمله رویدادهای استرس‌زای زندگی و درمان سرطان، می‌توانند سیستم ایمنی افراد مسن را بیشتر به خطر بیندازند.
چگونه می‌توان از شیوع ویروس زونا در سالمندان جلوگیری کرد؟
بهترین راه برای پیشگیری از زونا تزریق واکسن است. تزریق واکسن زونا (به نام Shingrix) به همه افراد بالای ۵۰ سال توصیه می‌گردد. این واکسن در دو روز به فاصله چند ماه تجویز میشود.
اگرچه عود زونا نادر است، اما معمولاً به افرادی که زونا داشته‌اند توصیه میشود واکسن را دریافت کنند.
نگهداری از سالمند مبتلا به سرطان چالش‌های سخت و متفاوتی دارد که خانواده و مراقبان سالمند باید از آن آگاهی داشته باشند.
مراحل بیماری زونا در سالمندان
زونا در سالمندان بیماری نسبتا طولانی است که نیاز به مراقبت‌های جدی دارد. ویروسی که باعث زونا در افراد مسن میشود تقریبا همان چیزی است که عامل آبله مرغان در کودکان و نوجوانان به شمار می‌رود. یکی از تفاوت‌های جدی بین زونا و آبله مرغان این است که معمولا زونا بیشتر یک طرف بدن را درگیر می‌کند. این بیماری در سه مرحله ایجاد میشود که عبارت‌اند از:
- ایجاد احساس سوزن سوزن شدن بدن به همراه درد
- احساس خارش در محل زخمها
- ایجاد تاول‌های نسبتا بزرگ در سطح بدن
شاید برای شما جالب باشد که ویروس زونا در بدن بسیاری از افراد مسن وجود دارد. با وجود این، تا وقتی عاملی باعث فعال شدن این ویروس نشود، به‌صورت خاموش در بدن باقی می‌ماند. اصلی‌ترین عامل فعال شدن ویروس زونا در بدن، ضعیف شدن سیستم ایمنی است.
زونا در سالمندان چگونه تشخیص و درمان میشود؟
سالمندان باید حداکثر سه روز پس از شروع بثورات به پزشک خود مراجعه نمایند. پزشک این موضوع را تأیید می‌کند که آیا سالمند دچار زونا شده است یا خیر و می‌تواند یک برنامه درمانی را برای وی تنظیم کند.
اکثر موارد زونا در سالمندان را می‌توان با معاینه بصری تشخیص داد. اگرچه هیچ درمان سریع‌الوصولی برای زونا وجود ندارد، اما درمان زودهنگام با داروهای ضدویروسی می‌تواند به رفع سریع‌تر تاولها و کاهش درد شدید کمک کند. زونا معمولاً حتی در خانه نیز قابل درمان است.
دلایل سر درد در سالمندان چیست؟ کدام نوع سر درد برای افراد مسن خطرناک است؟
درمان بیماری زونا در سالمندان
در حالی که زونا می‌تواند خود به خود بدون درمان‌های خاص در افراد معمولی برطرف شود، اما زونا در سالمندان باید به محض تشخیص درمان گردد تا از عوارض مربوطه جلوگیری به عمل آید. در ادامه به روش‌های درمان این بیماری پرداخته‌ایم.
داروی ضدویروسی
سلاح اصلی برای مبارزه با شیوع زونا یک داروی ضدویروسی به نام آسیکلوویر است. در حالی که آسیکلوویر (زویراکس) ممکن است مؤثرترین راه برای درمان این بیماری باشد، اما باید به صورت پنج دوز مصرف گردد و همین امر استفاده از آن را برای سالمندان دشوار می‌کند.
داروهای ضد درد
درد خفیف زونا ممکن است با استامینوفن یا یک داروی ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAID) مانند ایبوپروفن یا حتی ناپروکسن (Aleve) تسکین یابد.
برای دردهای جدی‌تر مسکن‌های اپیوئیدی یا کورتیکواستروئیدها تجویز میشود، اما استفاده از این داروها و عوارض جانبی احتمالی آنها در افراد مسن‌تر باید به دقت ارزیابی شود.
داروهای ضد تشنج
در صورتی که سایر درمان‌ها مؤثر نباشند استفاده از داروهای ضد تشنج گاباپنتین و پره گابالین تجویز میشود، اما از آنجایی که این داروها می‌توانند باعث سرگیجه شوند، مصرف آنها در افراد مسن باید به دقت کنترل گردد. مصرف این داروها درست قبل از خواب خطر زمین خوردن به علت سرگیجه را کاهش میدهد.
در این مقاله درباره پرستاری از سالمند مبتلا به بیماری قلبی بیشتر بخوانید.
چه زمانی باید برای درمان زونا به پزشک مراجعه کرد؟
پیشنهاد ما این است که نهایتا ظرف ۷۲ ساعت بعد از ابتلا به زونا حتما برای معاینه به پزشک مراجعه کنید. دقت داشته باشید که تاول‌هایی که روی یک طرف بدن شما ایجاد میشوند، مهم‌ترین نشانه ابتلا به زونا هستند. حتی اگر مطمئن نیستید که این علائم مربوط به زوناست برای آگاهی از این موضوع به متخصص مراجعه کنید. درمان زونا باید زیر نظر پزشک انجام بگیرد. اشاره کردیم که حساسیت زونا در سالمندان خیلی زیاد است و اگر مراقبت‌های پزشکی اصولی در دستور کار قرار نگیرند، خطرات جانی افراد مسن را تهدید میکنند.
درمان درد زونا در سالمندان
شایع‌ترین عارضه زونا در سالمندان احساس درد در ناحیه بثورات پوستی است. گاهی اوقات شدت این دردها به حدی می‌رسد که افراد را خیلی به زحمت می‌اندازد. در مواقعی حتی پس از برطرف شدن علائم بثورات پوستی، احساس درد همچنان به قوت خود باقی می‌ماند. اگر تدابیر درمانی به درستی پی گرفته نشوند، این احتمال وجود دارد که درد تا سال‌ها مهمان ناخوانده بدن افراد مسن باشد. هرچه سن افراد مبتلا به زونا بیشتر باشد، دردهای شدیدتری نیز به سراغ آنها می‌آید.
زونا نیز مانند آبله مرغان دوره‌ای دارد که باید پشت سر گذاشت. به عبارت دیگر درمان قطعی برای بهبود فوری علائم این بیماری در حال حاضر وجود ندارد. در کل درمان‌های دارویی که از سوی پزشکان تجویز میشوند روی تسکین درد و جلوگیری از بروز عوارض جانبی این بیماری متمرکز میشوند. برای این منظور پزشکان با در نظر گرفتن وضعیت جسمانی افراد سالمند، داروهای ضد تشنج، ضد افسردگی و ضد درد را تجویز میکنند. از جمله داروهایی که برای جلوگیری از ایجاد عفونت‌های باکتریایی و همچنین تسکین درد زونا تجویز میشوند، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- اسیکلوویر (Acyclovir)
- والاسیکلوویر (Valacyclovir)
- فامسیکلوویر (Famciclovir)
- استامینوفن (acetaminophen)
- ایبوپروفن (ibuprofen)
- ناپروکسن (naproxen)
در کنار درمان دارویی، می‌توان با استفاده روش‌های درمان خانگی نیز به تسکین هر چه بیشتر دردهای ناشی از زونا کمک کرد. برای این منظور باید به سراغ درمان‌های طبیعی رفت که می‌توانند به کاهش آثار درد و آرام کردن بدن کمک میکنند.
از راهکارهای طبیعی که می‌توان برای درمان خانگی زونا در سالمندان استفاده کرد، عبارت‌اند از:
- مالیدن روغن بابونه و اوکالیپتوس روی زخمها و تاولها با هدف کاهش خارش
- کمپرس سرد برای کاهش آثار التهابی و خارش در بدن
- روزانه یکبار دوش آب سرد برای تمیز نگه داشتن زخمها و جلوگیری از تشدید عفونت
- مصرف مواد غذایی مناسب برای تقویت سیستم ایمنی بدن (هویج، کدوتنبل، زردآلو، فلفل قرمز، گیلاس، اسفناج و کاهو)
- مصرف مکمل‌های غذایی حاوی ویتامین D و C
- تمرینات یوگا مناسب سالمندان و مدیتیشن
آیا زونا واگیردار است؟
یکی از نکات بسیار مهم که باید در خصوص بیماری زونا در سالمندان مورد توجه قرار دهید، واگیردار بودن آن است. هرچند تحقیقات پزشکی نشان می‌دهند زونا از طریق دستگاه تنفسی به سایرین انتقال نمی‌یابد؛ اما معمولا در اثر تماس با زخمها و تاول‌های افراد مبتلا، این بیماری به دیگران منتقل میشود. علاوه بر آن باید توجه داشته باشید که با انتقال ویروس به بدن دیگران ممکن است این بیماری به صورت آبله مرغان ظاهر شود. افرادی که تاکنون آبله مرغان نگرفته‌اند، بیش از سایرین در معرض انتقال این بیماری واگیردار و ویروسی هستند.
چکاپ سالمندان شامل چه آزمایشاتی میشود؟
آیا زونا خطرناک یا کشنده است؟
جدیدترین یافته‌های پزشکی حاکی از آن هستند که زونا در سالمندان می‌تواند خطرات جدی مانند سکته مغزی و قلبی را به دنبال داشته باشد. براین اساس احتمال سکته مغزی در هفته نخست ابتلا به زونا حدود دو برابر در افراد مسن بالاتر می‌رود. هرچند احتمال حمله قلبی در سالمندان نیز در این شرایط تشدید میشود؛ اما خطر آن به اندازه سکته مغزی نیست.
عفونت‌های باکتریایی ناشی از زونا نیز باید حتما تحت درمان قرار بگیرند. پیشروی این عفونت‌ها نیز می‌توانند خطرات جانی جدی را به دنبال داشته باشند. بنابراین زونا می‌تواند از یک بیماری ساده به عارضه‌ای کشنده تبدیل شود. البته با قرار گرفتن تحت درمان پزشکی می‌توان این عوارض را تا حد زیادی مدیریت کرد.
رژیم غذایی سالمندان مبتلا به زونا
سالمندانی که دچار بیماری زونا شدهاند باید به تقویت سیستم ایمنی بدن خود بپردازند و این امر تنها از طریق داشتن یک رژیم غذایی سالم امکان‌پذیر است. در رژیم غذایی این افراد باید موادی همچون زینک، ویتامین‌های مختلف، مواد غذایی شامل کربوهیدرات‌های پیچیده به وفور وجود داشته باشد. درباره تغذیه مناسب برای سالمندان مقاله مربوطه را بخوانید.
زونا چقدر طول می‌کشد؟
بیشتر موارد ابتلا به زونا سه تا پنج هفته طول می‌کشند. همان‌طور که گفته شد، اولین علامت این بیماری اغلب سوزن سوزن شدن بدن است. این بیماری گاهی اوقات شامل بی‌حسی یا خارش در یک طرف بدن میشود.
بین یک تا پنج روز پس از احساس سوزن سوزن شدن یا سوزش روی پوست، بثورات قرمز رنگی ظاهر خواهند شد. چند روز بعد، بثورات به تاول‌های پر از مایع تبدیل میشوند و حدود یک هفته تا ۱۰ روز پس از این مرحله، تاولها خشک شده و به شکل پوسته پوسته در میآیند. در طی هفته‌های بعد، تاول‌های موجود از بین می‌روند.
با درمان قطعی زخم بستر در سالمندان آشنا شوید.
عوارض زونا در سالمندان
زونا در سالمندان عوارض مختلفی را به جا می‌گذارد. بخشی از این عوارض چندان جدی نیستند و پس از درمان این عارضه از بین می‌روند؛ اما تجربه نشان داده است که گروه‌هایی از سالمندان گرفتار عوارض پیچیده‌ای میشوند که بعضا زمینه‌ساز بیماریهای دیگری در آنها میشوند. از جمله مهم‌ترین عوارض زونا در افراد مسن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- عفونت‌های باکتریایی (در صورتی که برای درمان آنها اقدامی صورت نگیرد، زخم‌های نسبتا عمیقی ایجاد میشوند)
- اختلال در شنوایی
- مشکلات در بینایی
- سندرم شوک سمی (با علائمی مانند تب، بثورات پوستی، افت فشار خون، عفونت استخوانی و سینه پهلو)
- عفونت نکروزان غلاف (باعث از بین رفتن بافت‌های نرم بدن میشود و با نام باکتری گوشت خوار نیز معروف است)
- اختلال در خواب
- افسردگی
- ذات‌الریه
- آنسفالیت یا التهاب مغزی (با علائمی مانند کاهش هوشیاری، سردرد، تب، گیجی، استفراغ و مشکلات حافظه)
افسردگی یک اختلال خلقی جدی است. این بیماری می‌تواند بر نحوه احساس، عمل و تفکر بیمار تأثیر بگذارد.
درمان افسردگی در سالمندان
نکاتی برای مقابله با زونا در سالمندان
همان‌طور که گفته شد زونا یک بیماری ویروسی است و به همین دلیل، سالمند باید در شرایطی کاملاً ویژه نگهداری شود. نکات مهمی که در رابطه با زونا در سالمندان باید رعایت شوند عبارت‌اند از:
- سالمند باید لباس‌های گشاد و با الیاف طبیعی بپوشد.
- در حمام از بلغور جو دوسر یا لوسیون کالامین برای تسکین پوست خود استفاده شود.
- برای تسکین درد و کمک به خشک شدن تاولها، یک حوله خنک روی تاول‌های زونا مالیده شود.
- پوست بیمار باید تمیز نگه داشته شود. سالمند نباید تاولها را خراش دهد، زیرا این امر موجب میشود تا یک سری جای زخم حتی پس از بهبودی بر روی پوست باقی بماند.
- سالمند را تشویق به انجام کارهایی کنید که ذهن او را از درد مربوطه دور کند. سرگرمی مناسب سالمندان به طور مثال می‌تواند شامل: تماشای تلویزیون، کتاب خواندن، صحبت با دوستان، گوش دادن به موسیقی آرامش‌بخش و یا تمرکز بر روی یک سرگرمی مانند صنایع‌دستی یا باغبانی باشد.
- سالمند باید استراحت کافی داشته باشد و وعده‌های غذایی متعادل بخورد.
- ورزش‌های ساده مانند کشش یا پیاده‌روی می‌توانند گزینه مناسبی برای تسریع روند درمان باشند.
- دوری از استرس، زیرا استرس می‌تواند درد را بدتر کند.
- سالمند مبتلا به زونا در حال گذران دوره سختی است. آنها را درک کنید.
زونا در سالمندان کاملاً واگیردار است و هر فردی می‌تواند به آن مبتلا شود. به همین دلیل با انجام چند امر ساده می‌توانید از گسترش این بیماری جلوگیری نمایید. برخی از این موارد عبارت‌اند از:
- دوری سالمند از افرادی که آبله مرغان نداشته‌اند یا تا کنون واکسن آبله مرغان را تزریق نکرده‌اند. این افراد احتمالاً سیستم ایمنی بسیار ضعیفی خواهند داشت.
- پوشاندن بثورات سالمند باید جدی گرفته شود.
- عدم لمس یا خاراندن بثورات
- شستن مرتب دست‌های سالمند و افرادی که از او مراقبت میکنند.
استرس علاوه بر ضعیف کردن سیستم ایمنی باعث ایجاد افسردگی و تشدید علائم ام اس در سالمندان میشود. در حفظ آرامش سالمندان کوشا باشید.
سوالات متداول
معمولا توصیه میشود افرادی که از ۵۰ سالگی عبور میکنند با نظر پزشک نسبت به دریافت واکس زونا اقدام کنند,
درد زونا درحالت عادی بین ۲ تا ۶ هفته به طول میانجامد. تاولها پس از یک هفته به حالت پوسته پوسته در میآیند؛ اما خارش و درد معمولا مدت زمان بیشتری در بدن احساس میشوند.
بیشترین احتمال سرایت زونا در یک هفته ابتدایی بیماری است که میزان زخمها و تاولها در بالاترین سطح ممکن در بدن قرار دارند.
بله؛ این امکان وجود دارد که سالمندان بالای ۶۰ سال بیش از یکبار ابتلا به زونا را تجربه کنند. البته دریافت واکسن زونا با نظر پزشک احتمال ابتلا به این بیماری در دفعات بعدی را خیلی کاهش میدهد.
درد، تورم، قرمزی و سفتی محل تزریق واکسن از جمله عوارض واکسن زوناست که البته جزء عوارض مشترک با سایر واکسن‌ها به شمار می‌رود.
بیماران مبتلا به انواع سرطان، سل، افراد مبتلا به بیماریهای عفونی و کلیه کسانی که به تشخیص پزشک دارای تداخل دارویی با واکس زونا هستند، نباید آن را تزریق کنند.
افراد بالای ۵۰ سال که سیستم ایمنی بدن آنها ضعیف است، با نظر پزشک باید حتما واکس زونا را تزریق کنند.
نکات مهم درباره زونا در سالمندان
زونا می‌تواند برای سالمندان خطرناک باشد، اما اگر به موقع تشخیص داده شود، می‌توان از مشکلات مربوطه جلوگیری کرد. تشخیص زونا در افراد مسن باید توسط پزشکان مجربی انجام گیرد. تنظیم نمودن یک برنامه درمانی مناسب و دریافت کمک از پرستاران باتجربه‌ای که با زونا آشنایی کامل داشته باشد، از دیگری مواردی است که باید در این زمینه به آن دقت کرد. به طور کلی مهم‌ترین نکاتی که در این زمینه ضروری هستند عبارت‌اند از:
- تشخیص به موقع بیماری زونا
- جلوگیری از انتشار این بیماری به سایر سالمندان و افراد نزدیک
- تعیین یک روش درمانی کارآمد
- استفاده از داروهای تجویز شده
- ارزیابی بیمار در دوره نقاهت
اگرچه زونا می‌تواند هر فردی را در هر سنی مبتلا کند، اما در میان افراد مسن بسیار شایع‌تر است. این ویروس همچنین می‌تواند علائم و عوارض شدیدتری برای افراد مسن ایجاد کند. زونا در سالمندان باید جدی گرفته شود.
برای کمک به جلوگیری از عوارضی مانند دردهای عصبی طولانی مدت، بروز انواع سکته مغری در سالمندان و … روند درمان باید در اسرع وقت آغاز گردد. استفاده از واکسن زونا نیز می‌تواند به جلوگیری از این بیماری کمک نماید. شرایط مراقبت از سالمندانی که به زونا مبتلا شدهاند بسیار دشوار خواهد بود. در این شرایط بهترین روش ممکن استفاده از خدمات مراکز مراقبتی سالمندان است.
مرکز مراقبت از سالمندان پارسایان، با سال‌ها تجربه در این امر، توانسته است همواره به عنوان برترین مرکز مراقبت از سالمندان در شهر تهران و کل کشور شناخته شود. کلیه پرسنل این مرکز مفتخر هستند تا شما را در امر مراقبت از سالمندان مبتلا به زونا و همچنین تسریع روند بیماری همراهی کنند.
