بیماری رفلاکس معده در سالمندان (GERD) زمانی اتفاق میافتد که اسید معده به طور مکرر به مری برمیگردد. با برگشت اسید معده، مری تحریک میشود و احساس ترش کردن معده به فرد دست میدهد. بسیاری از افراد، هر از گاهی رفلاکس اسید معده را تجربه میکنند. اما اگر این اتفاق به طور مکرر رخ دهد، باعث بیماری رفلاکس معده به مری میشود. در بسیاری از موارد با تغییر سبک زندگی، روشهای درمان خانگی و مصرف داروهای بدون نسخه، میتوان این بیماری را کنترل کرد. اما در برخی از موارد، داروهای قویتری تجویز میشود و در موارد بسیار نادر، ممکن است به عمل جراحی نیاز باشد. در این مطلب از خانهی سالمندان، نکات مهم و ضروری که باید درباره رفلاکس معده و سوزش سر دل سالمندان بدانید را بررسی میکنیم. لطفا تا انتهای این مطلب از پارسایان با ما همراه باشید.
علت رفلاکس معده در سن بالا چیست؟
سوزش سر دل، ناشی از رفلاکس مکرر اسیده معده است. رفلاکس معده در سالمندان زمانی اتفاق میافتد که عضله حلقوی انتهای مری (LES) به درستی سفت یا بسته نشود. این باعث میشود محتویات معده و سایر مایعاتی که به هضم غذا در بدن کمک میکنند، به مری برگردند.
عضله حلقوی انتهای مری (LES) یک نوار عضلانی در انتهای مری است که وقتی بهدرستی کار میکند، شل میشود و هنگام قورت دادن غذا باز میشود. سپس دوباره بسته میشود. اگر عضله حلقوی انتهای مری آنطور که باید، بسته نشود یا ضعیف شود، اسید معده به مری برمیگردد. رایجترین دلایل رفلاکس معده در سنین بالا شامل موارد زیر میشود:
- ضعیف شدن عضلات به دلیل افزایش سن که کاملا طبیعی است.
- افزایش وزن
- مصرف داروهای بیشتر به دلیل بیماریهای زمینهای در دوران پیری
- ایجاد فتق هیاتال (فتق هیاتال در افراد بالای ۶۰ سال شایع است. در فتق هیاتال قسمت فوقانی معده به داخل حفره قفسه سینه فشار وارد میکند و باعث ایجاد برآمدگی میشود. البته اغلب کوچک و بدون علائم هستند اما فتقهای هیاتال بزرگتر باعث سوزش سر دل در افراد مسن میشود)
نشانههای رفلاکس معده در سالمندان
- احساس سوزش در قفسه سینه (سوزش سر دل) معمولا بعد از غذا خوردن، که ممکن است در شب یا هنگام دراز کشیدن بدتر شود.
- بازگشت غذا یا مایع ترش داخل گلو
- درد قفسه سینه یا بالای شکم
- مشکل بلع در سالمندان (اختلال بلع یا دیسفاژی)
- احساس کردن یک توده یا گیر کردن غذا در گلو
- گرفتگی صدا
- گلو درد مزمن
- بوی بد دهان
- خس خس سینه
- حالت تهوع یا استفراغ
- اختلال خواب
اگر ترش کردن معده در سالمندان شبها بیشتر اتفاق میافتد، ممکن است علائم زیر را هم تجربه کنند:
- سرفه خشک مداوم
- التهاب تارهای صوتی (لارنژیت)
- تشدید آسم
افراد در هر سنی ممکن است تحت تاثیر اختلالات خواب باشند، از جمله افراد مسن. خواب را میتوان یکی از اساسیترین موارد در زمینه سلامت سالمندان دانست.
علائم خطرناک رفلاکس معده درافراد سالخوره
- رفلاکس معده شدید یا مکرر
- رفلاکس معده همراه با سرگیجه در افراد سالخوره
- رفلاکس معده با تنگی نفس در سالمندان
- مصرف داروهای خودسرانه و بدون نسخه در سالمندان برای بهبود رفلاکس اسید بیشتر از دو بار در هفته
- استفراغ مداوم سالمند، شدید یا پرتابی
- استفراغ زرد، سبز یا حاوی خون
- مشکل در تنفس سالمند بعد از استفراغ
- درد در گلو یا دهان هنگام غذا خوردن
- مشکل در بلع یا بلع دردناک
رابطه بیماری قلبی با سوزش سر دل در افراد سالمند
یکی از علائم مشترک حمله قلبی و سوزش سر دل در افراد بالای ۶۵ سال، درد قفسه سینه است. اما چطور باید تشخیص داد که این درد، نشانه سکته قلبی است یا ترش کردن معده؟ رابطه رفلاکس معده با درد پشت در سنین بالا چیست؟
نکته بسیار حائز اهمیت، این است که تشخیص اینکه درد قفسه سینه یا پشت به خاطر رفلاکس معده است یا از علائم سکته قلبی در سالمندان، اغلب حتی برای پزشکان هم دشوار است. درصورت وجود این علائم به طور همزمان، باید هر چه زودتر به اورژانس مراجعه کنید تا با نوار قلب و معاینات بیشتر، تشخیص دقیق صورت بگیرد.
عوارض رفلاکس معده در افراد مسن
ابتلا به کم خونی، خونریزی گوارشی و کاهش وزن ناگهانی و بدون دلیل، برخی از عوارض رفلاکس معده در افراد سالخورده هستند. سایر عوارض رفلاکس معده در افراد مسن شامل موارد زیر میشوند:
- تنگی مری: آسیب به قسمت تحتانی مری ناشی از رفلاکس اسید معده، باعث باریک شدن مسیر عبور غذا و ایجاد مشکل بلع میشود.
- ابتلا به زخم مری: اسید معده میتواند بافت مری را از بین ببرد و باعث ایجاد زخم مری شود. زخم مری، باعث خونریزی و درد میشود و بلع را دشوار میکند.
- افزایش خطر ابتلا به سرطان مری: آسیب ناشی از اسید معده میتواند باعث ایجاد تغییراتی در بافت پوشاننده قسمت تحتانی مری شود. این تغییرات، با افزایش خطر ابتلا به سرطان مری مرتبط است.
- ابتلا به بیماری آسم در سن بالا: رفلاکس معده در سنین بالا میتواند منجر به آسم، سرفه مزمن، یا سایر مشکلات تنفسی شود.
- بروز مشکلات دندانی: ترش کردن معده باعث فرسایش مینای دندان، بیماری لثه یا سایر مشکلات دندانی میشود.
شایع بودن کم خونی در سالمندان بر خلاف تصور رایج طبیعی نیست، هیچ پشتوانه علمی ندارد و باید درمان شود.
درباره عوارض کم خونی در سالمندان بیشتر بدانید
روشهای تشخیص رفلاکس معده در سالمندان
برای تشخیص بیماری رفلاکس معده (GERD) در افراد مسن از روشهای زیر استفاده میشود:
- آندوسکوپی دستگاه گوارش فوقانی: در این روش، یک لوله انعطاف پذیر با یک دوربین کوچک به داخل مری بیمار برده میشود تا آن را بررسی و در صورت نیاز، از بافت آن نمونه برداری کند.
- مانومتری مری: یک لوله انعطاف پذیر به داخل مری فرد برده میشود تا قدرت ماهیچههای مری را اندازه گیری کند.
- آزمایش pH مری: در این آزمایش، یک کاتتر (لوله باریک) یا دستگاه پروب pH از طریق بینی در مری قرار میگیرد و در قسمت انتهایی مری قرار میگیرد که اسید معده را به مدت ۲۴ تا ۹۶ ساعت اندازه گیری میکند.
- عکسبرداری از دستگاه گوارش فوقانی با نوشیدن باریم: در این روش، پزشک معالج نوعی پودر به نام باریم را با آب مخلوط میکند که باعث شفاف شدن دستگاه گوارش فوقانی میشود. سپس با استفاده از اشعه ایکس از دستگاه گوارش فوقانی بیمار عکس گرفته میشود.
روشهای پیشگیری از رفلاکس معده در سن بالا
توصیه خانه سالمندان پارسایان برای عزیزانی که مبتلا به رفلاکس معده هستند این است که از روشهای زیر برای پیشگیری این بیماری استفاده کنند:
- کاهش وزن: چاقی یکی از عوامل اصلی رفلاکس معده است. چربی اضافی معده، به شکم فشار وارد میکند و اسید معده را به سمت مری میبرد. یکی از بهترین روشهای پیشگیری از رفلاکس معده در افراد سالخورده این است که اگر اضافه وزن دارند، وزن خود را کاهش دهند و اگر اضافه وزن ندارند، وزن اضافه نکنند.
- رژیم غذایی سالم: سالمندان باید از خوردن غذاهایی که باعث رفلاکس میشوند خودداری کنند. غذاهای چرب، تند و اسیدی نظیر گوجه فرنگی و مرکبات برخی از این غذاها هستند.
- خوردن وعدههای غذایی کوچکتر: وعدههای غذایی بزرگ، معده را پر میکند و به LES (عضله حلقوی انتهای مری) فشار میآورد. این امر، احتمال رفلاکس و بیماری GERD را در افراد با سن بالا افزایش میدهد.
- ترک سیگار: برخی از مطالعات نشان دادهاند که نیکوتین میتواند عضلات LES را شل کند و همچنین، میتواند در پاک کردن اسید از مری توسط بزاق اختلال ایجاد کند.
- سالمندان نباید بلافاصله بعد از غذا خوردن دراز بکشند: افراد مسن حداقل تا سه ساعت بعد از غذا خوردن، نباید دراز بکشند. جاذبه به طور معمول، به جلوگیری از ترش کردن معده کمک میکند. وقتی افراد سالخورده بعد از وعده غذایی دراز میکشند، جاذبه تاثیر خود در هضم غذا را از دست میدهد. در نتیجه، اسید به راحتی به LES فشار میآورد و اسید معده به سمت مری جریان مییابد.
- جویدن آدامس بدون قند بعد از غذا خوردن: جویدن آدامس باعث ترشح بزاق و خنثی شدن اسید معده میشود مری را تسکین داده و اسید را به سمت معده برمیگرداند. بهتر است آدامس نعنایی که ممکن است سوزش سر دل را تشدید کند، مصرف نشود.
روشهای درمان رفلاکس معده در سالمندان
تغییر سبک زندگی به کاهش دفعات رفلاکس اسید معده در افراد مسن کمک میکند. اگر فرد دورههای مکرر رفلاکس اسید، سوزش سر دل یا سایر علائم رفلاکس معده را تجربه میکند، درمان خانگی سوزش سر دل برای سالمندان (درمانهای طبیعی) میتواند موجب بهبودی علائم شوند؛ که در ادامه بررسی میکنیم:
- به سالمندان یادآوری کنید کم و آهسته غذا بخورند.
- توجه کنید که سالمندان پرخوری نکنند.
- افراد مسن نباید نوشابههای گازدار بنوشند.
- سالمندان باید حداقل تا سه ساعت بعد از میل کردن غذا بیدار بمانند.
- افراد سالخورده نباید روی سطح کاملا صاف بخوابند.
- مراقبین سالمندان باید به آنها کمک کنند که هنگام خواب، سر خود را روی سطح بالاتری از بدن خود قرار دهند.
- چکاپ دورهای سالمندان به منظور پیشگیری و کنترل علائم باید بهطور مرتب انجام شود.
غذاهایی که برای کاهش اسیده معده در سالمندان مفید است
رژیم غذایی سالمندان، ممکن است بر میزان اسید تولید شده معده و عملکرد LES (عضله حلقوی انتهای مری) تاثیر بگذارد. در ادامه، غذاهایی که برای کاهش اسید معده در سالمندان مفید است را نام میبریم.
- سبزیجاتی نظیر لوبیا سبز، کلم بروکلی، کاهو، کرفس، فلفل دلمهای و گل کلم
- گوشت بدون چربی
- غذاهای دریایی
- گوشت سفید (مرغ، ماهی، بوقلمون)
- سفیده تخم مرغ
- انواع سالادها
- برنج قهوهای
برخی از میوههایی که به کاهش اسید معده در افراد مسن کمک میکند عبارتاند از:
- خربزه و طالبی
- هندوانه
- سیب
- موز
- گلابی
- آووکادو
علاوه بر مواد غذایی فوق، استفاده از دمنوش برای درمان رفلاکس معده افراد مسن ضرری ندارد. درخصوص برخی از نوشیدنیهای مناسب سالمندان برای کاهش اسید معده نیز میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- دمنوشهای گیاهی
- چای زنجبیلی
- شیرهای گیاهی
- آب هویج و آب سایر سبزیجات غیر اسیدی
بهترین صبحانه برای سالمند مبتلا به رفلاکس معده، میتواند ترکیبی از مواد غذایی فوق باشد.
وظایف پرستاران و مراقبین سرای سالمندان پارسایان
پرستاران و کادر آموزش دیده خانه سالمندان پارسایان برای مراقبت دقیق از عزیزان مقیم در مرکز که مبتلا به رفلاکس معده هستند، کمک به کاهش علائم است.
با انجام اقداماتی نظیر:
- یادآوری و توجه به سالمند برای کم و آهسته غذا خوردن ولی به صورت مدام و با تعداد دفعات بیشتر
- تنظیم تخت هنگام استراحت جهت بالاتر قرار گرفتن سر سالمند نسبت به بدن جهت پیشگیری از رفلاکس معده و ترش کردن موقع خواب
- کنترل و ثبت تمام گزارشات مربوط به علائم بهبود یا تشدید رفلاکس همچنین سلامت کلی سالمند و انتقال به پزشکان مرکز
- ثبت و اجرای دستورات دارویی و درمانی تجویز شده توسط متخصصین مرکز
- تنظیم برنامه چکاپهای دورهای سالمند در زمان مقرر و به موقع
خدمات مرکز سالمندان پارسایان به افراد مقیم دچار رفلاکس معده و مشکلات گوارشی
در این مطلب، تمامی نکات مهم و ضروری که باید درباره رفلاکس معده و سوزش سر دل سالمندان بدانید را در اختیارتان قرار دادیم. خدمات ویژه خانه سالمندان پارسایان برای افراد با بیماریهای خاص، تهیه یک رژیم مناسب زیر نظر متخصص تغذیه و تدارک غذاهای اختصاصی برای هر فرد است. به عنوان مثال، برای افرادی که دچار بیماری یا ناراحتی گوارش هستند، غذاهایی تهیه میشود که هضم کردنشان راحت باشد. یا به طور خاص برای سالمندانی که سابقه رفلاکس مکرر معده دارند، غذاهایی با طعم و مزه عالی طبخ میشود که باعث ترش کردن معده نشود و البته بر اشتهای سالمند تاثیر منفی نگذارد.
در خانه سالمندان پارسایان مجموعهای از بهترین متخصصین آموزش دیده همراه با دانش روز دنیا در زمینه نگهداری و مراقبت از سالمندان گرد هم آمدهاند تا بی نظیرترین خدمات را به خانوادهها و سالمندان عزیزشان ارائه کنند. پارسایان تجربه یک زندگی آرام در دوران سالمندی است.
سوالات متداول
چه بیماریهای باعث رفلاکس معده در سالمندان میشود؟
برخی از بیماریهای گوارشی نظیر زخم معده، افراد بالای ۶۵ سال را در معرض سوزش سر دل قرار میدهد. همچنین، بیماری آسم نیز میتواند باعث رفلاکس معده در سالمندان شود.
تفاوت اسید معده عصبی با رفلاکس معده در افراد مسن چیست؟
استرس، فشار روحی، اضطراب و اختلالات خواب برخی از عوامل معده درد عصبی در افراد مسن هستند که در پی آن، فرد دچار رفلاکس معده میشود. زمانی که سالمند به دلیل استرس، اضطراب یا فشار روحی دچار رفلاکس معده میشود، معده درد عصبی اتفاق افتاده و برای درمان آن حتما باید به پزشک مراجعه کرد.
چه غذاهایی منجر به اسیدی شدن معده سالمند میشود؟
غذاهای چرب، سرخ شده، تند، وعدههای غذایی پرحجم و سنگین و مواد غذایی نظیر شکلات، کاکائو، قهوه، چای، نعنا، پیاز، سس گوجه فرنگی، سس مایونز، سس سالاد و سسهای خامهای، کافئین و نوشیدنیهای گازدار در اسیدیتر شدن معده سالمندان تاثیرگذار هستند.
چه داروهایی اسید معده در سالمندان را افزایش میدهند و منجر به رفلاکس میشوند؟
داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs) شامل آسپرین، موترین یا ادویل (ایبوپروفن) و آلو (ناپروکسن) میتوانند سوزش سر دل را در سالمندان بدتر کند. داروهای ضد افسردگی سه حلقهای مانند آمی تریپتیلین، توفرانیل (ایمی پرامین)، پاملور (نورتریپتیلین)، داروهای مسکن مانند: کدئین، داروهای حاوی استامینوفن و هیدروکودون همینطور آرام بخشها و بنزودیازپینها مانند: والیوم (دیازپام) همپنین داروهای ضدآلرژی میتوانند رفلاکس معده را تشدید کنند.
چه زمانی برای رفلاکس معده در سالمندان باید به پزشک مراجعه کنیم؟
در صورت بروز علائم خطرناک رفلاکس معده در افراد سالخوره مانند رفلاکس شدید و مکرر، مصرف داروهای ضد رفلاکس بیشتر از دو بار در هفته، مشکل در بلع، درد گلو هنگام غذا خوردن، استفراغ مداوم و شدید یا وجود خون در استفراغ حتما باید به پزشک مراجعه کنید.