منیزیم یکی از الکترولیتهای اصلی بدن است: مواد معدنیای که در خون و مایعات بدن حل میشوند و به بسیاری از فرایندهایی که آن را زنده نگه میدارند سروسامان میدهند. برای نمونه، منیزیم در حدود ۳۰۰ واکنش بیوشیمیایی، از تأثیر بر جذب کلسیم گرفته تا انتقال پیامهای عصبی، عملکرد قلب، سنتز پروتئین و DNA، تولید و ذخیرهی انرژی در سلولها و… نقش دارد. بر همین اساس، بدن دقت بالایی در تنظیم میزان وجود این مادهی معدنی در خون بهخرج میدهد و اگر با کمبود آن روبهرو باشد، در گام اول از انباشت ۵۰ تا ۶۰ درصدی منیزیم در استخوانها استفاده میکند که میتواند یکی از زنگهای خطر ابتلا به پوکی استخوان در افراد سالخورده را بهصدا درآورد.
با این حال، جدیترین تبعات کمبود منیزیم در سالمندان که آن را با عنوان هیپومنیزیمی (Hypomagnesemia) نیز میشناسند، تنها به همین یک مورد خلاصه نمیشود و بسیاری از ارگانهای بدن آن را بازتاب خواهند داد. به همین دلیل، در این مطلب از خانه سالمندان پارسایان برآنیم تا عوارض خطرناک و تهدید کننده زندگی سالمندان به دلیل کمبود منیزیم را بشناسیم و به چند سؤال اساسی در این مورد پاسخ دهیم، نظیر منیزیم کم در چه سطحی خطرناک است یا چه میزان کاهش منیزیم در سالمندان اورژانس پزشکی است؟ چه عواملی باعث کاهش منیزیم در افراد مسن میشود؟ و کمبود منیزیم باعث چه مشکلاتی در افراد سالخورده میشود؟ برای دریافت اطلاعات جامعی در این رابطه، همراه ما باشید.
مناسبترین میزان دریافت روزانهی منیزیم برای افراد سالخورده
مانند هر مادهی مغذی دیگری، منیزیم نیز از طریق منابع غذایی و البته آبهای آشامیدنی حاوی مواد معدنی وارد بدن میشود. با این حال، بسیار شایع است که افراد درطول روز منیزیم کافی دریافت نکنند. این موضوع اغلب باعث بهوجود آمدن مشکل خاصی نخواهد شد و تبعاتی در پی ندارد، مگر اینکه چند عامل دستبهدست هم دهند و بدن را با کاهش شدید و ناگهانی سطح منیزیم در خون روبهرو کنند که گرچه اتفاق نادریست، میتواند حتی جان شخص را مورد تهدید قرار دهد. بر همین اساس، در ادامه جدولی آورده شدهاست که میزان منیزیم روزانه مورد نیاز برای سالمندان زن، منیزیم روزانه موردنیاز برای سالمندان مرد و افراد در سایر سنین را بهنمایش میگذارد تا بدانید چه مقدار منیزیم بی خطر است و حتی ضروری برای بدن:
میزان توصیهشدهی دریافت روزانهی منیزیم برای بدن | ||
سن | مرد | زن |
افراد زیر ۱۴ سال | بین ۳۰ تا ۱۳۰ میلیگرم | |
افراد ۱۴ تا ۱۸ ساله | ۴۱۰ میلیگرم | ۳۶۰ میلیگرم |
افراد ۱۹ تا ۳۰ ساله | ۴۰۰ میلیگرم | ۳۱۰ میلیگرم |
افراد بزرگسال بالاتر از ۳۰ سال | ۴۲۰ میلیگرم | ۳۲۰ میلیگرم |
دلایل کمبود منیزیم در افراد مسن
دانستن اینکه خطر کمبود منیزیم در کدام سالمندان بیشتر است به پیشگیری از این عارضه کمک خواهد کرد. بهطور کلی دربارهی هر کمبودی که بدن با آن مواجه میشود، اولین مظنون رژیم غذایی نامناسب است. این موضوع بهخصوص درمورد افراد سالخورده صدق میکند، زیرا ملزم به رعایت انواع پرهیزهای غذایی هستند یا آنقدر با عوارض مشکلات روحی، جسمی و کمتوانیهای مختلف دستوپنجه نرم میکنند که اهمیتی به آنچه میخورند نمیدهند. بهعلاوه افزایش سن باعث کاهش جذب این منیزیم از روده و بالا رفتن میزان دفع آن از طریق کلیهها میشود. با اینهمه، صرفاً دریافت محدود منیزیم و تغییرات مرتبط با طبیعت پیری نمیتوانند بهوجودآورندهی هیپومنیزیمی باشند، بلکه این عارضه معمولاً براثر یک وضعیت پزشکی رخ میدهد و دقیقاً به همین دلیل، احتمال اینکه گریبانگیر افراد در سنین بالا شود بسیار بیشتر است.
کدام بیماریها خطر ابتلا به هیپومنیزیمی را افزایش میدهند؟
اغلب مشکلات گوارشی در افراد مسن، از اسهال و استفراغ گرفته تا بیماریهایی نظیر سلیاک و درمانهایی نظیر بایپس معده یا رودهی کوچک، میتوانند باعث کاهش ناگهانی سطح منیزیم در بدن شوند. همچنین دیابت نوع ۲ در سالمندان نیز احتمال دفع بیش از حد این مادهی معدنی و بروز هیپومنیزیمی را افزایش خواهد داد. البته رابطهی این عارضه با دیابت رابطهای دوسویه است، چراکه یکی از نقشهای منیزیم در بدن به متابولیسم گلوکز و انسولین مربوط میشود و کمبود آن میتواند مقدمهی ابتلای فرد به این بیماری گردد.
مصرف چه داروهایی باعث کاهش منیزیم در افراد مسن میشود؟
در بین گروههای سنی مختلف، این سالمندان هستند که ملزم به مصرف داروهای گوناگوناند و همین هم آنها را بهسوی هیپومنیزیمی سوق میدهد. برای نمونه، گاهی درمان فشار خون بالا در افراد مسن، نارسایی قلبی و مشکلات کبدی در افراد مسن با تجویز دیورتیکها انجام میشود، درحالیکه این دسته از داروها میتوانند موجب کاهش منیزیم در بدن شوند. برخی آنتیبیوتیکها، داروهای سرکوبکنندهی سیستم ایمنی و داروهای شیمیدرمانی نیز چنین اثری دارند.
علائم کمبود منیزیم در سالمندان
علائم هشدار دهنده کاهش منیزیم در سالمندان در مراحل اولیه بیشتر شبیه تغییرات معمول مرتبط با طبیعت پیری بهنظر میرسند. برای نمونه میتوان به بیاشتهایی در افراد مسن اشاره کرد یا درحالیکه:
- اضطراب
- افسردگی
- خستگی مزمن
- ضعف کلی بدن
- کم شدن تعادل
- سرگیجه
- اختلالات خواب در سالمندان
و کمبود منیزیم با یکدیگر پیوند دارند، از این نشانهها غافل ماند و آنها را جزوی از روند افزایش سن بهحساب آورد. همین امر هم سبب میشود که کمبود منیزیم در سالمندان برای مدتها مخفی بماند و درصورت بروز مشکلی در سلامتی افراد سالخورده، بهشکل علائم جدیتری خود را نشان دهد که عبارتاند از:
- بیحسی و سوزنسوزن شدن دست و پا
- گرفتگی و انقباض عضلانی
- تغییرات خلق و خو
- لرزش
- فشار خون بالا
- و…
البته همهچیز در اینجا متوقف نمیشود. درصورتیکه سطح منیزیم در سرم خون به حدی پایینتر از ۱.۲ میلیمول در لیتر برسد، نشانههای هیپومنیزیمی حاد که یک وضعیت اورژانس پزشکی بهشمار میرود، آشکار خواهند شد؛ این نشانهها شامل موارد زیرند:
- تشنج
- هذیان در سالمندان
- هیپوکلسمی و هیپوکالمی
- آریتمی قلبی
- و…
عدم رسیدگی به کمبود منیزیم شدید در این مرحله عوارض خطرناکی، نظیر اسپاسم عروق کرونر، نارسایی احتقانی قلب و…، بهدنبال خواهد داشت که میتوانند جان سالمند را مورد تهدید قرار دهند.
عوارض کمبود منیزیم در سالمندان
بهعنوان یک الکترولیت، از عوارض اولیهی کمبود منیزیم در بدن از تعادل خارج شدن الکترولیتهای دیگر است، زیرا این مواد معدنی ارتباط تنگاتنگی با هم دارند. برای نمونه، منیزیم بخشی از ساختار استخوانهاست که به جذب ویتامین D نیز کمک میکند: ویتامینی که حرف اول را در جذب کلسیم میزند! درنتیجه وقتی بدن با کمبود منیزیم دست در گریبان باشد، بهزودی با تضعیف استخوانها و تجمیع کلسیم در بافتها (کلسیفیکاسیون) روبهرو خواهد شد که میتواند قلب و عروق یا حتی ریهها را مورد تهدید قرار دهد. از اینها گذشته، هیپومنیزیمی ادامهدار تبعات گستردهتری نیز دارد که در ادامه به برخی از آنها اشاره خواهد شد.
کلسیم یک ماده معدنی ضروری برای بدن است که در تشکیل و ترمیم استخوانها نقش بسیار مهمی دارد.
خطرات منیزیم کم بر عملکرد قلب سالمندان
یکی از وظایف منیزیم در بدن انتقال یونهای کلسیم و پتاسیم است که هدایتگر تکانههای عصبیاند. بر همین اساس، کمبود این مادهی معدنی با ایجاد اخلال در این روند که در انقباض صحیح عضلات و ریتم طبیعی قلب نقش دارد، موجب بروز بینظمی در ضربان قلب خواهد شد و فشار خون را هم بالا میبرد. اینچنین است که هیپومنیزیمی خطر ابتلا به انواع بیماریهای قلبی_عروقی و سکته قلبی در سن بالا را دوچندان میکند.
اثرات کمبود منیزیم بر مغز سالمندان
برخی تحقیقات نشان دادهاند که کمبود منیزیم افراد بالای ۶۵ سال را دربرابر سکتهی مغزی آسیبپذیرتر خواهد کرد. این مادهی معدنی نقش مؤثری در سلامت مغز دارد و با محافظت از اعصاب و تسکین آنها میتواند از ریسک مبتلا شدن افراد به آلزایمر و زوال عقل در سنین بالا بکاهد. بهعلاوه منیزیم از انقباض عروق مغز و درنتیجه بروز سردردهای میگرنی در سالمندان جلوگیری خواهد کرد. به همین سبب است که کمبود آن اثرات مخربی بر مغز افراد مسن دارد.
ضعف سیستم ایمنی بدن سالمندان به دلیل کمبود منیزیم
منیزیم را با خاصیت ضدالتهابیاش میشناسند. این مادهی معدنی مسئول فعالسازی نوعی پروتئین است که برخی سلولهای ایمنی از آن برای از میان بردن عوامل عفونی استفاده میکنند. بنابراین هیپومنیزیمی میتواند باعث تضعیف سیستم ایمنی بدن شود. اینچنین است خطر ابتلا به بیماریهایی نظیر آرتروز در افراد سالخورده افزایش پیدا میکند. ارتباط بین کمبود منیزیم و کمر درد، پادرد و یا حتی کمبود منیزیم و درد مفاصل در سالمندان نیز از همین موضوع نشئت میگیرد.
سایر عوارض کمبود منیزیم در افراد مسن
شاید باورش سخت باشد، اما یکی از تبعات هیپومنیزیمی ضعیف شدن موهاست، چراکه این مادهی معدنی با بهبود جریان خون در سر باعث تغذیهی فولیکول مو میشود و همزمان ساختار کراتین در ساقهی آن را نیز تقویت میکند؛ اینچنین است که پیوند میان کمبود منیزیم و ریزش مو در افراد مسن معنا مییابد.
گذشته از این، یبوست در سالمندان و کمبود منیزیم را نیز میتوان مرتبط دانست، زیرا این مادهی مغذی نقش مهمی در جذب آب توسط رودهها و انقباض عضلات آنها دارد و اگر شخص به هیپومنیزیمی مبتلا باشد، مواد غذایی بهدرستی هضم نخواهند شد.
دیگر اینکه به عقیدهی برخی دانشمندان، کمبود منیزیم و بی اختیاری ادرار در افراد مسن نیز با یکدیگر ارتباط دارند: منیزیم اسپاسمهای مثانه را کاهش میدهد تا دفع بهطور کامل صورت گیرد و کمبود آن میتواند عارضهی بیاختیاری در سالمند را شدت بخشد.
تشخیص کمبود منیزیم در افراد سالخورده
دربارهی هیپومنیزیمی سختی کار تشخیص آن است. به همین دلیل، دقت به علائمی که بروز پیدا کردهاند بسیار مهم است. در کنار اینها، پزشک سابقهی بیماریها و داروهای مصرفی سالمند را نیز مورد بررسی قرار میدهد و درصورت نیاز بهسراغ آزمایش خون خواهد رفت.
درواقع این متداولترین راه شناسایی کمبود منیزیم است، اما نمیتوان چندان به آن مطمئن بود، زیرا این مادهی معدنی بهجز خون در استخوانها و بافتهای عضلانی نیز وجود دارد و حتی اگر آزمایش وجود مقدار طبیعی آن را نشان دهد، ممکن است بدن با کمبودش مواجه باشد! به همین دلیل، پزشک سطح دیگر الکترولیتها، نظیر کلسیم و پتاسیم، را نیز خواهد سنجید تا به تشخیص قطعی برسد.
درمان کمبود منیزیم در افراد مسن
همانطور که همیشه اولین دلیل بهوجود آمدن کمبود انواع مواد مغذی در بدن رژیم غذایی نامناسب است، اولین راه بهبود این وضعیت نیز به اصلاح آن برمیگردد! بر همین اساس، گنجاندن منابع طبیعی غنی از منیزیم مناسب سالمندان در وعدههای غذایی آنها میتواند بسیار کمککننده باشد؛ این منابع شامل:
- انواع سبزیجات با برگ سبز تیره
- غلات کامل، آجیلها و دانهها
- لبنیات کمچرب
- ماهیها
- میوههایی نظیر موز، سیب، پرتقال و آووکادو، توفو و… میشود.
جدای اینها، پزشک ممکن است مصرف برخی مکملهای حاوی منیزیم را پیشنهاد کند که در جبران کمبود این مادهی معدنی نقش مؤثری دارند. با وجود این، درصورتیکه سالمند دچار علائم هیپو منیزیمی حاد شود، ممکن است برای درمان این عارضه بهسراغ تزریق داخل وریدی نیز بروند.
توصیه مرکز مراقبت از سالمندان پارسایان به خانوادهها و مراقبین فرد مسن با کمبود منیزیم
- الکل باید از زندگی سالمند حذف شود. مصرف کافئین، نوشابههای گازدار و غذاهای فرآوریشده را هم تا جای ممکن کاهش دهید. خوراکیهای زیادی شور یا زیادی شیرین نیز ازجملهی مواد غذایی که سالمندان با کمبود منیزیم نباید مصرف کنند بهحساب میآیند.
- تمام تمرکز خود را روی کمبود منیزیم نگذارید و خودسرانه مکملهای این مادهی معدنی را وارد رژیم سالمند نکنید، زیرا نقطهی مقابل این عارضه که با عنوان هایپرمنیزیمی شناخته میشود نیز میتواند خطرساز باشد. عوارض مصرف بیش از حد منیزیم در افراد مسن شامل اسهال و استفراغ، ضعف عضلانی، آریتمی، فشار خون پایین، مشکلات تنفسی، ایست قلبی و… است.
- گرچه کمبود این مادهی معدنی در سنین بالا شایع است، خوب است بدانید که سالمندان چه زمانی نباید از منیزیم استفاده کنند. برای نمونه، افراد بالای ۶۵ سال مبتلا به مشکلات کلیوی، بهتر است در مصرف این مادهی معدنی از طریق مکملها احتیاط کنند، چراکه یک بدن سالم میتواند منیزیم اضافی را دفع نماید، اما کلیههایی که دچار مشکلاند ممکن است از پس این کار برنیایند. ابتلا به کمکاری تیروئید در افراد مسن، سابقه افت فشار خون و برخی بیماریهای عضلانی هم در فهرست منع مصرف منیزیم قرار دارند.
- مصرف دارو برای درمان سوزش سر دل سالمند، درمان یبوست همچنین داروهایی که برای کنترل و درمان میگرن و… بهکار میروند تعادل سطح منیزیم در بدن را برهم خواهند زد و آن را افزایش میدهند. حواستان به عوارض داروهایی که سالمند مصرف میکند باشد و حتماً از پزشک در این زمینه مشورت بخواهید.
خدمات سرای سالمندان پارسایان به عزیزان مقیم در مرکز برای پیشگیری و درمان کمبود منیزیم
بیش از بیست سال از زمانی که پارسایان افتخار میهمانداری از عزیزان سالمند را پیدا کرد میگذرد. در تمام این سالها، تلاش این مجموعه بهرهگیری از علم و عمل کادری مجرب برای بهوجود آوردن فضایی آرام و دلنشین، با تمام امکانات رفاهی، درمانی و توانبخشی، برای میهمانان خود بودهاست. ازجمله واحدهای این مرکز که به خدمترسانی به سالمندان عزیز مشغول است، واحد پزشکی پارسایان میباشد.
در این بخش، پزشکانی کارآزموده مشغول فعالیتاند و بهطور مرتب وضعیت سلامتی هر شخص را مورد چکاپ و بررسی قرار میدهند. اینچنین است که درصورت بروز اولین نشانههای کمبود منیزیم، اقدامات لازم برای جبران آن در دستور کار قرار میگیرد تا گزندی متوجه جان عزیز سالمند شما نشود. البته نباید از زحمات واحد تغذیهی سرای سالمندان پارسایان نیز غافل بود. متخصصان این واحد با توجه به نیاز هر فرد رژیمی برای او درنظر میگیرند تا از بروز هرگونه کمبودی در بدن او جلوگیری شود. وظیفهی تهیهی سه وعدهی اصلی و دو میانوعده از مواد اولیهای تازه و باکیفیت و براساس این برنامههای غذایی نیز برعهدهی آشپزخانهی مجهز مرکز است.
سؤالات متداول:
کمبود منیزیم در سن بالا منجر به چه بیماریهایی میشود؟
ازجمله اعضای حیاتی که به دلیل منیزیم کم در معرض خطر قرار میگیرند قلب و مغز هستند. بر همین اساس، هیپومنیزیمی افزایشدهندهی خطر ابتلا به آریتمی، نارسایی قلبی، آلزایمر، زوال عقل و سکتههای قلبی و مغزی بهشمار میرود. همچنین این عارضه میتواند موجب بروز دیابت نوع ۲، پوکی استخوان و سردردهای میگرنی شود.
کدام سالمندان بیشتر در خطر کمبود منیزیم هستند؟
سالمندان مبتلا به بیماریهای گوارشی، دیابت نوع ۲ و آنهایی که مجبور به مصرف برخی داروها، نظیر دیورتیکها، میباشند.
کمبود منیزیم در افراد مسن باعث کاهش وزن میشود؟
بله؛ از علائم اولیهی این عارضه از دست رفتن اشتهاست که میتواند موجب از دست دادن وزن شود.
کمبود منیزیم باعث سرگیجه در سالمندان میشود؟
بله؛ از آنجایی که این مادهی معدنی همکاری تنگاتنگی با انتقالدهندههای عصبی مسئول حفظ تعادل و آرامش دارد، کمبود آن باعث سرگیجه میشود.
کمبود منیزیم در سالمندان خطرناک است؟
بهطور کلی این عارضه نمیتواند خطرآفرین باشد، مگر اینکه فرد به وضعیتی پزشکی دچار شود که کمبود این مادهی معدنی در بدن او را شدت میبخشد.