سردرد در سالمندان نسبت به جوانان کمتر رخ می‌دهد؛ اما همچنان تعداد قابل توجهی از افراد مسن، سردرد را تجربه می‌کنند. آمارها نشان می‌دهد که چیزی در حدود ۵۰ درصد سالمندان، سردردهای اولیه را تجربه می‌کنند. این عدد برای سردردهای مزمن یا ثانویه به حدود ۱۷ درصد می‌رسد. نکته مهم این است که تشخیص سردرد در افراد مسن نسبت به جوانان شرایط کاملا متفاوتی را دارد. به طوری که ممکن است عواقب به مراتب جدی‌تری را به دنبال داشته باشد. در این مطلب قصد داریم به بررسی مسائل مربوط به سردرد در سالمندان بپردازیم. دعوت می‌کنیم تا پایان با ما همراه باشید.
انواع سردرد در سالمندان
در تحقیقات پزشکی بیش از 150 نوع سردرد در انسان شناسایی شده است. هر یک از این موارد نشانه‌ها، شدت، عوارض و روش‌های درمانی خاص خود را دارند. اما نکته اساسی این است که همه انواع سردرد را در دو گروه اصلی طبقه بندی می‌کنند. در این مطلب از سرای سالمندان به‌طور اختصاصی انواع سردرد در افراد مسن را بررسی خواهیم کرد؛ که عبارت‌اند از:
سردرد اولیه در سالمندان
سردرد اولیه به دلیل اختلال در عملکرد یا فعالیت بیش از حد ویژگی‌های حساس به درد (pain-sensitive) در ناحیه سر احساس می‌شود. بنابراین سردرد اولیه نشان‌دهنده ابتلا به بیماری زمینه‌ای نیست. عوامل ژنتیکی در دفعات تکرار سردردهای اولیه موثر هستند. به همین دلیل ممکن است برخی از سالمندان در مقایسه با دیگران بیشتر با سردردهای اولیه دست و پنجه نرم کنند. از نظر علمی انواع سردردهای اولیه را می‌توان در گروه‌های زیر طبقه‌بندی کرد:
- سردردهای تنشی (Tension-type headache)
- سردردهای میگرنی (Migraine headache)
- سردردهای خوشه‌ای (Cluster headache)
سردردهای تنشی در مقایسه با دو گروه دیگر شیوع بیشتری در بین سالمندان دارد. در ادامه بیشتر به بررسی دلایل ایجاد سردردهای اولیه در افراد مسن بحث می‌کنیم. تجربه نشان داده است که سردردهای اولیه معمولا خطرناک نیستند و با انتخاب سبک زندگی سالم و رفتارهای استاندارد سازگار با شرایط سنی می‌توان جلوی بروز آن‌ها را گرفت. هر چند که با رخ داد سردرد اولیه معمولا تا چند ساعت زندگی روزمره افراد مختل می‌شود.
سردرد مزمن در سالمندان
سردرد مزمن یا ثانویه به عنوان نشانه یک بیماری زمینه‌ای در افراد مسن شناخته می‌شود. در واقع این سردردها ریشه در بیماریهای زمینه‌ای دارند. البته تمام سردردهای ثانویه نیز خطرناک نیستند و می‌توان با گذراندن دوره درمان زیر نظر پزشک آن‌ها را درمان کرد. به عنوان مثال می‌توان به سردرد ناشی از کاهش سطح آب در بدن سالمندان، سردردهای سینوسی و همچنین سردرد ناشی از مصرف داروهای خاص در افراد مسن اشاره کرد.
در مقابل گونه‌های خاصی از سردردهای مزمن هستند که نشان‌دهنده وضعیت جسمی خطرناک برای سالمندان هستند. در این حالت باید سردرد در سالمندان را خیلی جدی گرفت تا جلوی بروز اتفاقات ناگوار در آینده گرفته شود. از جمله خطرناک‌ترین گونه‌های سردرد ثانویه می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
ابتلا به آنفولانزا در سالمندان می‌تواند باعث سر درد شود که با درمان بیماری سردرد نیز بهبود خواهد یافت.
۱. سردرد نخاعی
وقتی مایع نخاعی از غشای پوشاننده نخاع به بیرون درز پیدا می‌کند، این نوع سردرد بروز پیدا می‌کند. این اتفاق معمولا در اثر وارد شدن ضربه شدید به نخاع رخ می‌دهد. اگر این سردردها در بلند مدت ادامه پیدا کند، ممکن است باعث ایجاد مشکلاتی از جمله تشنج در سالمندان شود که تهدیدکننده سلامتی آن‌ها به شمار می‌رود.
۲. سردرد رعدآسا
سردرد رعدآسا یا رعد و برق با درد شدیدی همراه است. همان طور که از نام آن بر می‌آید، این نوع سردرد مانند رعد و برق به صورت ناگهانی رخ می‌دهد. در عرض چند ثانیه تا چند دقیقه درد شدیدی در ناحیه سر احساس می‌شود. هر چند گاهی اوقات ممکن است خطری را به همراه نداشته باشند؛ اما در حالت کلی به محض مشاهده این نوع سردرد در سالمندان فورا به مراکز درمانی مراجعه کنید. در موارد خطرناک این نوع سردرد ممکن است نشانه خون‌ریزی مغزی، سندروم انقباض عروق مغزی و از علائم افزایش شدید فشار خون در سالمندان باشد.
دلایل سردرد در سالمندان
با انواع سردرد در سالمندان آشنا شدیم. در اینجا باید به عوامل ایجاد چنین احساسی در انسان‌ها بپردازیم. به طور کلی سردردهای اولیه معمولا در اثر رفتارهای انسانی مربوط به سبک زندگی بروز می‌کنند. در همین راستا از جمله مهم‌ترین دلایل سردرد اولیه می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- مصرف مداوم الکل و دخانیات
- مصرف فرآورد‌ه‌های پروتئینی حاولی نیترات
- برهم خوردن نظم خواب و بی‌خوابی در افراد مسن
- از دست دادن قوای جسمانی
- فعالیت بدنی شدید
- گرسنگی (گرسنگی می‌تواند ناشی از بی‌اشتهایی سالمندان یا سوء تغذیه باشد.)
- خنده یا گریه بیش از حد
- وارد شدن فشار بیش از حد به سر
سردردهای ثانویه نیز همان طور که اشاره کردیم معمولا نشان دهنده یک بیماری زمینه‌ای در افراد هستند. بیماری‌هایی که گاهی اوقات در حد یک سرماخوردگی ساده هستند و در مواقعی نیز مانند آسیب‌های مغزی و نخاعی بسیار خطرناک‌اند. به طور مثال سر درد، خستگی، از دست دادن اشتها و … می‌تواند از علائم بیماری کلیوی در سالمندان باشد.
درباره عوارض سکته مغزی در سالمندان و روش‌های توانبخشی بعد از سکته بیشتر بدانید.
تفاوت سردرد با میگرن
میگرن اصطلاح رایج و شناخته شده‌ای در بین عموم افراد به شمار می‌رود. در دسته‌بندی انواع سردرد در سالمندان، میگرن را باید در گروه سردردهای اولیه قرار دهیم. در واقع میگرن نوعی اختلال عصبی است که معمولا به صورت سردرد با ضربان در یک طرف سر بروز پیدا می‌کند. شرایط محیطی روی شدت پیدا کردن میگرن تاثیرگذار هستند.
فعالیت بدنی، نور، صدا و بو از جمله عواملی به شمار می‌روند که باعث ایجاد سردرد شدید در افراد مسن می‌شوند. نقطه تمایز میگرن در مقایسه با سردردهای معمولی مدت زمان و شدت آن است. به طوری که ممکن است یک فرد مسن حداقل ۴ ساعت تا چند روز سردرد ناشی از میگرن را تجربه کند. سوء تغذیه در افراد مسن نیز می‌تواند یکی از دلایل عود سر درد میگرنی در افراد باشد.
نحوه تشخیص سردرد معمولی از میگرن در سالمندان
مهم‌ترین نکته برای درمان سردرد در سالمندان، تشخیص صحیح عوامل ایجاد آن است. همان طور که اشاره کردیم هر یک از انواع سردردها درمان اختصاصی خود را دارند. برای این منظور معاینات فیزیکی از سوی پزشک در دستور کار قرار می‌گیرد. پزشک معمولا شرح حالی از سوابق بیماریهای فرد را دریافت می‌کند. سپس سوالاتی تخصصی درباره سردرد مطرح می‌کند که برخی از آن‌ها عبارت‌اند از:
- با ایجاد سردرد چه احساسی در شما ایجاد می‌شود؟
- هر چند وقت یکبار سر درد در شما تکرار می‌شود؟
- هر بار که دچار سر درد می‌شوید، چه مدت طول می‌کشد؟
- چه غذاها، نوشیدنی‌ها و رویدادهایی باعث سردرد شما می‌شوند؟
- آیا در شبانه‌روز کافئین مصرف می‌کنید؟
- سطح استرس شما چقدر است؟
- عادت‌های خواب شما در شبانه‌روز به چه صورت است؟
- آیا کسی در خانواده شما سابقه سر درد دارد؟
- با ایجاد سر درد چه علائمی را تجربه می‌کنید؟
ممکن است پزشک چند آزمایش عصبی را برای شناسایی دقیق دلایل و نشانه‌های سردرد در سالمندان پیشنهاد دهد. سی تی اسکن و ام آر آی از جمله آزمایش‌های کاربردی برای این منظور به شمار می‌روند. در پایان با در نظر گرفتن مجموعه شرایط درباره تشخیص سردرد و میگرن در افراد مسن نظر نهایی صادر می‌شود.
آزمایش‌های تخصصی و عمومی سالمندان شامل چه مواردی می‌شود؟
درمان سردرد در سالمندان
درمان سردرد در سالمندان تا حد زیادی وابسته به نوع آن است. یکی از مهم‌ترین جنبه‌های درمان سردرد اولیه، کشف عوامل محرک است. به عنوان مثال وقتی اگر سردرد شما ناشی از تنش عصبی یا نگرانی باشد، باید به سراغ تکنیک‌های مدیریت استرس بروید. طبیعی است که با کاهش سطح استرس می‌توانید جلوی بروز این سردردها را بگیرید. بنابراین دقت داشته باشید که اساسا هر نوع سردردی نیاز به دارو ندارد. تمرینات یوگا مناسب برای سالمندان در کاهش اضطراب و تنش‌های عصبی اثر ویژه‌ای دارد.
بیوفیدبک یکی دیگر از روش‌های درمان سردرد در سالمندان است. این تکنیک به شما آموزش می‌دهد تا تشخیص دهید چه زمانی تنش در بدن‌تان ایجاد می‌شود. همچنین یاد می‌گیرید که بدن شما در موقعیت‌های استرس‌زا چه واکنش‌هایی نشان می‌دهد و چگونه می‌توانید بر آن‌ها غلبه کنید. در مدت بیوفیدبک، حسگرهایی به بدن شما متصل می‌شود. به کمک این حسگرها پاسخ‌های فیزیکی غیر ارادی بدن به سردرد اندازه‌گیری می‌شود. از جمله پاسخ‌های فیزیکی می‌توان به شدت و تعداد تنفس، نبض، ضربان قلب، درجه حرارت بدن، تنش عضلانی و فعالیت مغز اشاره کرد.
برای درمان سردردهای تنشی ممکن است که برخی از مسکن‌ها نتیجه خوبی به همراه داشته باشند. البته باید در مصرف داروها نیز کنترل‌شده عمل کنید. چراکه مصرف بیش از حد دارو اعتیاد آور است و بعد از مدتی نیز تاثیری در درمان سردرد نخواهد داشت. در صورت ایجاد سردرد به دلیل مصرف داروهای خاص نیز باید به دنبال جایگزین برای آن‌ها باشید. برای درمان سردردهای ثانویه نیز تنها یک راه پیش روی شماست. باید به سراغ درمان بیماری زمینه‌ای بروید. به این ترتیب پس از مدتی شاهد درمان سردرد خواهید بود.
پیروی از یک برنامه غذایی سالم و مقوی طبق شرایط جسمانی سالمند و با در نظر گرفتن بیماریهای زمینه‌ای به طرز چشمگیری از میزان سردردهای اولیه پیشگیری می‌کند.
کلام پایانی
در این مطلب به بررسی مهم‌ترین نکات درباره سردرد در سالمندان پرداختیم. سبک زندگی سالمندان مهم‌ترین عامل برای کنترل سردرد به شمار می‌رود. برای این منظور لازم است که سالمندان در محیطی سالم تحت مراقبت‌های پزشکی، تغذیه‌ای و روانشناسی قرار بگیرند. همچنین داشتن برنامه‌های شاد و سرگرم‌کننده در زندگی روزمره به درمان مشکلات روحی مانند استرس و اضطراب در سالمندان کمک می‌کنند و در نتیجه جلوی بروز سردرد را تا حد زیادی می‌گیرند. همه این شرایط در خانه سالمندان پارسایان برای پذیرایی از سالمندان عزیز فراهم شده است. اگر به دنبال تجربه واقعی معنای زندگی در سالمندی هستید، در پارسایان منتظر دیدار شما هستیم.
سوالات متداول
در بین انواع سردرد معمولا میگرن تحت تاثیر عوامل وراثتی انتقال پیدا می‌کند. به طوری که خانواده افراد مبتلا به میگرن تا چهار برابر بیش از سایرین در معرض این مشکل هستند.
در صورت بروز سردرد ثانویه یا مزمن باید حتما در سریعترین زمان ممکن به پزشک مراجعه کنید. همچنین اگر تعداد دفعات سردرد شما زیاد است، باید فورا به مراکز درمانی بروید.
سردردهای ثانویه مانند سردرد نخاعی و رعدآسا در مقایسه با سایر گونه‌های سردرد به مراتب خطرناک‌تر هستند.
