گرفتگی عضلات پا در سالمندان نسبت به افراد جوان و میانسال بیشتر رخ میدهد. دلیل این موضوع نیز بهطور مستقیم به شرایط جسمانی و همچنین داروهایی برمیگردد که افراد مسن برای درمان بیماریها مصرف میکنند. اسپاسم عضلانی بیش از هر زمان دیگری هنگام خواب رخ میدهد. معمولا بهصورت ناگهانی افراد با احساس درد خیلی شدید از خواب بیدار میشوند. این درد معمولا برای چند دقیقه همراه آنها خواهد بود. وقوع پدیده گرفتگی عضلات پا، کاملا غیرارادی است؛ اما آیا میتوان جلوی این عارضه را گرفت؟ برای دریافت پاسخ این سوال دعوت میکنیم تا پایان این مطلب ما را همراهی کنید.
اسپاسم عضلات پا در سالمندان
گرفتگی عضلات پا در سالمندان، باعث میشود که احساس درد شدیدتری بهسراغ آنها بیاید. در یک مطالعه که روی ۲۳۳ فرد بالای ۶۰ سال انجام شده، تقریبا نیمی از افراد بالای ۸۰ سال عنوان کردهاند که در طول ماه بیش از سه بار گرفتگی عضلات در شب را تجربه میکنند. برخی از آنها حتی گرفتگی پا در طول روز را نیز گزارش کردهاند.
معمولا اسپاسم عضلانی بهصورت ناگهانی رخ میدهد و تا چند دقیقه درد بسیار زیادی گریبانگیر افراد مسن میشود. با گذر از این شرایط نیز داستان به پایان نمیرسد و معمولا تا چند ساعت، آثار گرفتگی در ناحیه پا باقی میماند. محل وقوع این عارضه معمولا ساق یا ماهیچههای کوچک پا است و بهصورت کاملا غیرارادی رخ میدهد.
یک نکته مهم نیز وجود دارد که باید اینجا اشاره کنیم. معمولا گرفتگی عضلات با اسپاسم عضلانی یکسان در نظر گرفته میشود. این در حالی است که از نظر پزشکی، اسپاسم عضلانی به معنی سفت شدن ماهیچههای پا رخ میدهد. بنابراین دقت داشته باشید گرفتگی مرحله شدیدتری در مقایسه با اسپاسم است.
دلایل گرفتگی عضلات پا در سالمندان
قبل از پرداختن به درمان گرفتگی عضلات پا در سالمندان، باید کمی با دلایل وقوع این عارضه ناگهانی آشنا شویم. بهطور کلی دلیل ثابت و مشخصی برای گرفتگی عضلات بهخصوص در شب هنگام وجود ندارد. بلکه مجموعهای از عوامل متفاوت زمینهساز بروز گرفتگی عضلات پا میشوند. مهمترین دلایلی که میتوان به آنها اشاره کرد شامل:
- کمبود ویتامینها و مواد معدنی در بدن سالمند
- نشستن طولانی مدت فرد مسن با حالت بدن نامناسب
- وارد کردن فشار بیش از حد به بدن بهخصوص پاها
- اختلال نارسایی کلیه
- بیماری آدیسون
- کم خونی در سالمند
- کاهش سطح آب بدن
- دیابت
- اسهال
- ترشحات عصبی غیرارادی در اثر ابتلا به بیماریهایی مانند پارکینسون و ام اس
- بیماری پارکینسون
- ابتلا به بیماری آرتروز در افراد مسن
- آسیب دیدگی اعصاب بدن
- اختلال در فرآیند خونرسانی بدن
- اختلالات تیروئید در سالمندان شامل پرکاری یا کمکاری
- مصرف داروهای آلزایمر، فشار خون، کنترل کلسترول و …
- گرفتگی عضلات پا یکی از عوارض دیالیز در افراد مسن است.
بیماریهای زمینهای مانند: پارکینسون در سالمندان و ابتلا به ام اس در گرفتگی عضلات بدن از جمله عضلههای پا موثر هستند. در کنار تمام موارد ذکر شده باید نسبت به معضل کمتحرکی در سالمندان نیز حساس باشید.
ممکن است افراد مسن بهدلیل ناتوانی در راه رفتن از ویلچیر استفاده کنند. در چنین شرایطی باید تدابیر لازم جهت جلوگیری از نشستن طولانی مدت سالمند روی ویلچر اندیشیده شود.
علاوهبر موارد فوق در دوران نقاهت سالمند پس از جراحیها، باید با مشورت پزشک معالج فعالیتهای بدنی سبک برای فرد سالخورده در نظر گرفته شود؛ تا احتمال گرفتگی عضلات پا پس از عمل به حداقل برسد.
جدول دلایل گرفتگی عضلات پا در سالمندان و علائم آنها
| دلیل گرفتگی عضلات | توضیح کوتاه | علائم مرتبط | نکته مهم برای مراقبت |
|---|---|---|---|
| کمبود مواد معدنی (کلسیم، منیزیم، پتاسیم) | کاهش الکترولیتها باعث اختلال در عملکرد عضلات میشود | گرفتگی شبانه، بیحسی، ضعف در پاها | بررسی آزمایش خون و تنظیم رژیم غذایی |
| کمآبی بدن | مصرف کم آب باعث اختلال در عملکرد عضلات و اعصاب میشود | خشکی دهان، سرگیجه، اسپاسمهای مکرر | افزایش مصرف مایعات در طول روز |
| نشستن طولانیمدت یا وضعیت بدنی نامناسب | کاهش جریان خون در پاها موجب اسپاسم میشود | درد ساق، خوابرفتگی، احساس سنگینی پا | تغییر پوزیشن و انجام حرکات کششی سبک |
| دیابت و مشکلات عصبی | آسیب اعصاب محیطی باعث انقباضهای غیرارادی میشود | سوزنسوزن شدن، بیحسی، دردهای تیرکشنده | کنترل قند خون و مراجعه به متخصص اعصاب |
| اختلالات تیروئید | کاهش یا افزایش هورمونها بر عضلات اثر میگذارد | ضعف عضلانی، خستگی، گرفتگیهای پیدرپی | بررسی عملکرد تیروئید و مصرف دارو زیرنظر پزشک |
| بیماریهایی مانند پارکینسون و ام اس | انتقال سیگنالهای عصبی به عضلات دچار اختلال میشود | اسپاسم شدید، لرزش، کاهش کنترل عضلات | فیزیوتراپی و مصرف دارو طبق تجویز متخصص |
| مصرف داروهای خاص | برخی داروها (فشار خون، کلسترول، آلزایمر…) موجب اسپاسم میشوند | گرفتگیهای ناگهانی، درد شبانه | بررسی داروها و جایگزینی در صورت نیاز |
| کمتحرکی یا استفاده طولانی از ویلچر | ضعف عضلات و کاهش خونرسانی باعث گرفتگی میشود | درد کف پا، اسپاسم مکرر، خستگی عضلانی | انجام فعالیتهای ملایم روزانه و حرکات کششی |
با مهمترین علائم دیابت در سالمندان و نحوه مراقبت از سالمند دیابتی بیشتر آشنا شوید.
درمان گرفتگی عضلات پا در سالمندان
برآوردها حاکی از آن است که حدود ۶۰ درصد افراد مسن، هر از گاهی دچار اسپاسم عضلانی میشوند. موضوعی که با افزایش سن، تشدید میشود. همچنین به تجربه ثابت شده؛ گرفتگی عضلات پا در زنان مسن بیشتر از مردان است. سالمندانی که گرفتگی عضلات پا بهخصوص در شب و موقع خواب را تجربه کردهاند، بهخوبی میدانند؛ چه درد شدیدی را باید در عرض چند دقیقه تحمل کنند.
با انجام چند راهکار ساده در ادامه این مطلب از آسایشگاه سالمندان میتوانید زمان گرفتگی عضلات پا و شدت درد را کوتاه کنید.
استفاده از گرما برای درمان گرفتگی عضلات
گرفتگی عضلات حاصل نوعی انقباض آنهاست. گرما به رفع مشکل گرفتگی عضلات کمک میکند. راههای مختلفی برای گرم کردن عضلات وجود دارد؛ اما کمپرس آب گرم یکی از بهترین و سادهترین راههای موجود پیش روی شماست.
سن بالا باعث آلزایمر نمیشود، اما مهمترین عامل خطر شناخته شده برای این بیماری است. تعداد افراد مبتلا به بیماری آلزایمر پس از ۶۵ سالگی تقریباً هر ۵ سال دو برابر میشود
ماساژ
ماساژهای تخصصی برای رفع گرفتگی عضلات در نواحی مختلف بدن وجود دارند. البته دقت داشته باشید که ماساژ درمانی تنها وقتی موثر خواهد بود که توسط افراد حرفهای انجام بگیرد. بهاین ترتیب میتوانید امیدوار باشید که گرفتگی در ناحیه عضلات پس از چند دقیقه تا حد زیادی برطرف شود.
حرکات تسکین دهنده
تمرینات یوگا برای درمان گرفتگی عضلات پا در سالمندان بسیار کاربردی هستند. حرکتهای مختلفی برای این منظور وجود دارند. بسیاری از حرکات یوگا برای سالمندان، روی کشش عضلات پا تمرکز میشود.
- روی زمین بنشینید.
- پاهای خود را دراز کنید.
- دستها را به حالت مستقیم به سمت انگشتان کف پا نزدیک کنید.
- همزمان بدن خود را از ناحیه کمر به آرامی خم کنید.
این حرکت را به آرامی انجام دهید تا به آستانه کشش در بدن خود برسید. سپس تا جایی که میتوانید در این حالت بمانید. چند بار این حرکت را پشت سر هم تکرار کنید تا نتیجه آن را در برطرف شدن گرفتگی مشاهده کنید.
درمانهای تخصصی
اگر به دنبال درمان گرفتگی عضلات پا به شیوه اصولی هستید، باید بهسراغ فیزیوتراپی مخصوص سالمندان و توانبخشی بروید. در جریان فیزیوتراپی، مجموعهای از حرکتها زیر نظر فیزیوتراپ متخصص برای شما تجویز میشود. هریک از این حرکتها نهتنها در درمان گرفتگی عضلات پا موثر هستند؛ بلکه در جلوگیری از بروز اتفاقات مشابه در آینده نیز نقش اساسی ایفا میکنند. اگر از دردهای شدید ناشی از گرفتگی عضلات پا در رنج هستید، پیشنهاد میکنیم که حتما درمانهای تخصصی را انتخاب کنید.
درمان خانگی گرفتگی عضلات پا در سالمندان
برخی از اقداماتی که تا اینجا برشمردیم را میتوانید در منزل نیز انجام دهید. در اینجا چهار اقدام ساده را ذکر میکنیم که انجام دادن آنها برای درمان خانگی گرفتگی عضلات پا در سالمندان حتما موثر خواهد بود:
- محل گرفتگی را بهآرامی ماساژ دهید.
- روی زمین دراز بکشید و انگشتان کف پای خود را به سمت جلو خم کنید.
- در صورت امکان شروع به راه رفتن روی پاشنه پا کنید.
- محل گرفتگی عضلات را گرم نگه دارید. (دوش آب گرم)
با انجام چهار اقدام فوق میتوانید درد شدید اولیه اسپاسم عضلانی را پشت سر بگذارید. همانطور که اشاره کردیم، احساس درد ممکن است تا چند ساعت بعد از گرفتگی نیز همراه شما باشد. اگر درد زیادی را متحمل میشوید، میتوانید از مسکنهایی مانند استامینوفن، ایبوپروفن و ناپروکسن استفاده کنید. مصرف دارو در سالمندان حتما باید زیر نظر پزشک متخصص انجام شود.
سفتی و اسپاسم عضلانی از عواض احتمالی هستند که در بیماری ام اس رخ میدهد.
پیشگیری از گرفتگی عضلات پای سالمندان
هرچند که گرفتگی عضلات پا در سالمندان، عارضهای زودگذر است؛ اما با رعایت چند نکته ساده میتوانید تا جای ممکن از بروز آن جلوگیری کنید. از جمله راهکارهایی که برای جلوگیری از اسپاسم عضلانی میتوانید در پیش بگیرید، عبارتاند از:
- هنگام خواب زیر زانوهای خود بالش قرار دهید.
- به هیچ عنوان نباید حین خواب، پاهای شما بالاتر از بدن قرار بگیرد.
- در طول شبانهروز مایعات زیاد مصرف کنید.
- سعی کنید هنگام خواب پاهای خود را کاملا دراز کنید.
- اگر کف پای صاف دارید، از کفشهای مناسب استفاده کنید.
- قبل از ورزش حتما بدن خود را گرم و بعد از آن نیز حتما بدنتان را سرد کنید.
- از ورزشهای سنگین پرهیز کنید.
- مصرف الکل و مواد غذایی حاوی کافئین به خصوص قبل از خواب را کنار بگذارید.
- رژیم غذایی متعادل داشته باشید. (حاوی مواد معدنی مانند کلسیم، پتاسیم و منیزیم)
- سیگار کشیدن را ترک کنید.
- قبل از خواب کمی حرکات کششی در ناحیه پا انجام دهید.
آیا میدانید دیالیز در سالمندان منجر به چه بیماریهایی میشود؟ این سوال مهمی است که قبل از هر اقدامی باید درباره آن آگاهی کسب کنید.
مراقبت از سالمندان هنگام گرفتگی عضلات پا
در مرحله پیشگیری و درمان گرفتگی عضلات پا در سالمندان، لازم است که حتما در کنار آنها فرد یا افرادی حضور داشته باشند. انجام فعالیتها بدنی برای جلوگیری از بروز اسپاسم عضلانی بهتنهایی برای سالمندان خیلی دشوار است. تغذیه مناسب در دوره سالمندی کلید حفظ سلامتی است که نیاز به مراقبتهای ویژه دارد.
ماساژ درمانی که از آن نام بردیم نیز بدون حضور فردی در کنار سالمندان عملا امکانپذیر نیست. بنابراین توصیه میکنیم که حتما در صورت تکرار گرفتگی عضلات پا به دفعات متعدد، برای کمک به درمان از پرستار تخصصی کمک بگیرید.
خدمات خانه سالمندان پارسایان به سالمندان با عارضه گرفتگی عضلات
خانه سالمندان پارسایان خدمات ویژهای را برای مراقبت از سالمندان ارائه میکند. این خدمات در حوزههای مختلفی ارائه میشوند که درمان و پیشگیری از گرفتگی عضلات پا تنها یکی از آنهاست. از جمله مهمترین مزایای حضور در خانه سالمندان پارسایان میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- برخورداری از رژیم غذایی اختصاصی زیر نظر مشاور تغذیه
- حضور تمام وقت پرستاران برای مراقبت از سالمندان
- انجام چکاپ و معاینات پزشکی دورهای
- انجام فعالیتهای بدنی متناسب با شرایط سالمندان برای جلوگیری از گرفتگی عضلات پا
- بهرهمندی از پیشرفتهترین تجهیزات فیزیوتراپی و توانبخشی زیر نظر کادر مجرب
کلام پایانی
با عوامل، راههای درمان و جلوگیری از گرفتگی عضلات پا در سالمندان آشنا شدیم. هرچند خیلی از جوانان نیز بعد از فعالیتهای سنگین ورزشی، چنین عارضهای را تجربه میکنند؛ اما وقتی به سمت پیری حرکت میکنید، باید بیش از پیش منتظر اسپاسمهای عضلانی باشید.
اگر این عارضه از حالت طبیعی خارج شد یا راهکارهای درمانی و پیشگیری که ذکر کردیم، مفید واقع نشدند، توصیه میکنیم که حتما به پزشک مراجعه کنید. خانه سالمندان پارسایان، با گردهم آمدن گروهی از پزشکان، پرستاران و مشاوران روانشناسی خبره، آماده ارائه خدمات در بالاترین سطح به سالمندان عزیز است. طعم شیرین سلامتی توأم با افزایش سن را با پارسایان تجربه کنید.
سوالات پرتکرار
چرا گرفتگی عضلات پا در سالمندان بیشتر از جوانان اتفاق میافتد؟
گرفتگی عضلات پا در سالمندان به دلیل کاهش توده عضلانی، کمبود ویتامینها، بیماریهای زمینهای (مانند دیابت و نارسایی کلیه)، کمآبی بدن و مصرف برخی داروها بیشتر رخ میدهد. همچنین کاهش تحرک و نشستن طولانیمدت باعث میشود عضلات پا آمادگی کمتری داشته باشند و سریعتر دچار اسپاسم شوند.
گرفتگی عضلات پا در سالمندان بیشتر در چه زمانی رخ میدهد؟
این عارضه معمولاً شبها هنگام خواب بروز میکند. بسیاری از سالمندان بهصورت ناگهانی از درد شدید بیدار میشوند. در طول روز نیز ممکن است اسپاسم اتفاق بیفتد، اما شیوع آن در شب بیشتر است زیرا عضلات در حالت استراحت دچار انقباض ناگهانی میشوند.
بهترین روشهای درمان فوری هنگام گرفتگی عضله پا چیست؟
ماساژ آرام محل گرفتگی، کشش ملایم پا و خم کردن انگشتان به سمت جلو، قرار دادن کمپرس گرم روی عضله و راه رفتن کوتاه روی پاشنه پا
اگر درد شدید است، مصرف مسکنهای ساده با نظر پزشک میتواند کمککننده باشد.
چه راهکارهایی برای پیشگیری از گرفتگی عضلات پا در سالمندان وجود دارد؟
مصرف کافی آب در طول روز، انجام حرکات کششی قبل خواب، استفاده از بالش زیر زانوها، پرهیز از نشستن یا خوابیدن در وضعیت نامناسب، مصرف مواد غذایی حاوی منیزیم، پتاسیم و کلسیم، انتخاب کفش مناسب، بهویژه در صورت داشتن کف پای صاف و پرهیز از مصرف کافئین و الکل قبل از خواب
چه زمانی باید سالمند را برای گرفتگی عضلات پا نزد پزشک برد؟
اگر گرفتگی عضلات بهطور مکرر (مثلاً چند بار در هفته)، همراه با درد شدید، تورم، ضعف عضلانی یا بیحسی رخ میدهد، باید ارزیابی پزشکی انجام شود. ممکن است مشکلاتی مانند دیابت، اختلالات تیروئید، کمخونی، مشکلات اعصاب یا عوارض دارویی در میان باشد. سالمندان دیالیزی یا مبتلا به پارکینسون و اماس نیز باید تحت مراقبت ویژه باشند.
