فشار خون (BP) نیرویی است که خون به دیواره رگ‌ها وارد. فشار خون بالا و پایین هر دو خطرات خاص خود را دارند. مراقبت از سالمند مبتلا به فشار خون باید با نهایت احتیاط انجام گیرد تا سالمند عزیز دچار مشکلی نشود. این فشار زمانی که قلب می‌تپد و خون را پمپاژ می‌کند، به بیشترین حد خود می‌رسد. به فشار مربوطه سیستولیک نیز می‌گویند. هنگامی که قلب در بین ضربان‌ها استراحت می‌کند، فشار خون کاهش می‌یابد. این فشار که کمتر شده است، به عنوان فشار دیاستولیک شناخته می‌شود. در ادامه با ما همراه باشید تا اطلاعات بیشتری را در این زمینه به شما عزیزان ارائه کنیم.
فشار خون نرمال در سالمندان
فشار خون همیشه به صورت دو عدد ارائه می‌گردد که یکی روی دیگری مانند یک عبارت کسری نوشته خواهد شد. فشار سیستولیک عدد بالایی و فشار دیاستولیک عدد پایینی است. این اندازه‌گیری‌ها مهم هستند. برای مثال، BP یک فرد ممکن است ۱۲۰/۸۰ میلی‌متر جیوه باشد (میلی‌متر جیوه (mmHg) واحدی است که برای اندازه‌گیری فشار استفاده می‌شود).
فشار خون به طور طبیعی در طول روز در نوسان است، اما زمانی که در خواب هستید کمترین میزان را دارد. فشار خون می‌تواند زمانی که هیجان‌زده، عصبی یا فعال هستید افزایش یابد. با این حال، در بیشتر ساعات بیداری، BP نسبتاً ثابت می‌ماند و باید کمتر از ۱۲۰/۸۰ میلی‌متر جیوه باشد.
به طور کلی، اعداد کمتر بهتر است، اما BP بسیار پایین نیز می‌تواند باعث نگرانی باشد. افرادی که به بیماری مزمن کلیوی و دیابت مبتلا هستند باید به BP خود توجه زیادی داشته باشند.
دستورالعمل‌های بالا برای جوانان است، اما بحث مراقبت از سالمند مبتلا به فشار خون از بسیاری جهات با افراد جوان متفاوت است؛ زیرا بدن ما با افزایش سن کارایی کمتری خواهد داشت. در حالی که ۸۰/۱۳۰ میلی‌متر جیوه آستانه عمومی برای شروع استفاده از داروهای فشار خون است، اختلاف‌نظرهای زیادی بین متخصصان پزشکی در مورد آستانه مناسب برای افراد مسن‌تر وجود دارد. سن، ضعف و سایر بیماری‌های همراه مانند دیابت و بیماری مزمن کلیه در سالمندان این موضوع را پیچیده‌تر می‌کند.
علائم و نشانه‌های دیابت از فردی به فرد دیگر متفاوت است درباره مراقبت از سالمند دیابتی بیشتر بدانید.
علائم فشار خون بالا در سالمندان
فشار خون بالا باعث می‌شود که قلب بیشتر کار کند؛ بنابراین، شریان‌ها ضربان شدیدی دارند و احتمال سکته مغزی در سالمندان، حمله قلبی و مشکلات کلیوی افزایش می‌یابد. چند نمونه از علائم فشار خون بالا که عمدتاً در سالمندان دیده می‌شوند عبارت‌اند از:
- بزرگ شدن قلب (ممکن است منجر به نارسایی قلبی شود).
- برآمدگی‌های کوچک در رگ‌های خونی با نام آنوریسم. مکان‌های رایج آنوریسم عبارت‌اند از: شریان اصلی قلب (آئورت)، سرخرگ‌های مغز، پاها، روده‌ها و شریان منتهی به طحال.
- رگ‌های خونی در کلیه‌ها باریک می‌شوند (ممکن است باعث نارسایی کلیه شود).
- سفت شدن رگ‌ها، به ویژه آنهایی که در قلب، مغز، کلیه‌ها و پاها قرار دارند. این مورد می‌تواند منجر به حمله قلبی، سکته مغزی، نارسایی کلیه یا قطع بخشی از پا شود.
- رگ‌های خونی در چشم‌ها می‌ترکند یا خونریزی می‌کنند (ممکن است باعث تغییرات بینایی و نابینایی شود).
فشار خون بسیار بالا یکی از مهم‌ترین عوامل موجود در زمینه افزایش شانس وقوع سکته قلبی در سالمندان عنوان می‌شود.
علت فشار خون بالا در سالمندان
در این بخش از بحث مراقبت از سالمند مبتلا به فشار خون باید گفت که با افزایش سن، BP به طور طبیعی بیشتر می‌شود. در بسیاری از سالمندان مبتلا به فشار خون بالا، تنها یک علت خاص را نمی‌توان دلیل اصلی بیماری دانست.
در برخی افراد، فشار خون بالا نتیجه یک مشکل پزشکی یا داروی خاصی است. وقتی علت مستقیم مشخص شود. مردان بالای ۴۵ سال و زنان بالای ۵۵ سال که اضافه وزن دارند یا اعضای خانواده آن‌ها دچار فشار خون بالا بوده‌اند، بیشتر از سایر افراد در معرض ابتلا به این بیماری قرار خواهند داشت. چندین عامل مهم نیز می‌تواند میزان احتمال ابتلا به فشار خون را افزایش دهند از جمله:
- خوردن نمک زیاد
- نوشیدن بیش از حد الکل
- عدم مصرف کافی پتاسیم
- عدم انجام فعالیت بدنی کافی
- مصرف داروهای خاص
- قرار گرفتن در معرض استرس طولانی‌مدت
- سیگار کشیدن
استرس‌های طولانی مدت و نداشتن یک سبک زندگی سالم باعث ایجاد مشکلاتی مثل اختلال خواب در افراد مسن و شروع بیماری حواس پرتی در سالمندان خواهد شد.
پیشگیری و درمان فشار خون بالا در سالمندان
برخی از افراد می‌توانند با پذیرفتن عادات سالم‌تر و ایجاد تغییرات در سبک زندگی، از فشار خون بالا پیشگیری کرده و یا آن را کنترل کنند. اهداف زیر می‌تواند به سالمندان در مدیریت BP کمک کند:
- از یک رژیم غذایی سالم برای قلبتان پیروی کنید که شامل کاهش مصرف نمک و افزایش مصرف میوه‌ها، سبزیجات و محصولات لبنی کم‌چرب است.
- وزن اضافی خود را کاهش دهید و از پرخوری دوری کنید.
- به فعالیت بدنی منظم بپردازید.
- برای پیشگیری از ابتلا به فشار خون بالا سیگار را ترک نمایید.
گاهی اوقات وضعیت فشار خون بالا ادامه خواهد یافت، حتی زمانی که فرد سبک زندگی سالمی را انتخاب می‌کند و از یک رژیم غذایی مناسب برای فشار خون بالا پیروی می‌کند. درباره تغذیه مناسب برای سالمند مبتلا به فشار خون مقاله مرتبط را بخوانید.
در این مرحله، مصرف داروهای تجویزی برای کمک به کاهش فشار خون ممکن است ضروری باشد. داروها شرایط را کنترل کرده و موجب جلوگیری از ایجاد عوارض خطرناک خواهند شد، اما نمی‌توانند فشار خون بالا را به کلی درمان کنند. در ادامه بحث مراقبت از سالمند مبتلا به فشار خون به موضوع فشار خون وضعیتی در سالمندان می‌پردازیم.
با انجام چکاپ‌های لازم در دوران سالمندی قبل از بروز مشکلات جدی می‌توانید با دستور پزشک، بیماری فشار خون را خیلی راحت کنترل کنید.
فشار خون وضعیتی در سالمندان
هیپوتانسیون ارتواستاتیک یا فشار خون وضعیتی، افتی در فشار خون است که هنگام تغییر شرایط از حالت دراز کشیده (خوابیده) به حالت ایستاده (عمودی) رخ می‌دهد. کلمه “ارتوستاز” به معنای ایستادن است، بنابراین این وضعیت به عنوان فشار خون پایینی (هیپوتانسیون) که هنگام ایستادن رخ می‌دهد، تعریف می‌شود.
هنگام ایستادن، جاذبه خون را از بالاتنه به اندام تحتانی منتقل می‌کند. در نتیجه، مقدار خون در قسمت بالایی بدن برای پمپاژ قلب (برون ده قلبی) به طور موقت کاهش می‌یابد،این امر باعث کاهش فشار خون می‌شود.
به طور معمول، بدن به سرعت با نیروی جاذبه مقابله می‌کند و فشار خون و جریان خون را ثابت نگه می‌دارد. در بیشتر افراد، این افت موقت فشار خون چندان جدی نیست. با این حال، هیپوتانسیون ارتواستاتیک گذرا می‌تواند باعث سبکی سر گردد که ممکن است منجر به افتادن فرد و آسیب‌های فیزیکی شود (به ویژه در افراد مسن).
علت افت فشار خون در سالمندان
همانند افزایش فشار خون، افت فشار خون نیز علائم مختص به خود را دارد. فشار خون پایین در سالمندان نیز می‌تواند ناشی از عوامل مختلفی باشد، از جمله:
- دمای بدن پایین یا بالا
- کم آبی شدید (علائم اولیه کمبود آب در سالمندان را بدانید.)
- عفونت‌های خون
- واکنش آلرژیک
- واکنش به دارو
- کمبودهای تغذیه‌ای
در این بخش از مبحث مراقبت از سالمند مبتلا به فشار خون نوشته مرکز سالمندان باید به این نکته اشاره کرد که افت فشار خون خود به دسته‌های مختلفی تقسیم می‌گردد و هرکدام از آن‌ها دارای مختصات ویژه خود هستند.
انواع افت فشار خون
- افت فشار خون پس از غذا: این کاهش فشار خون چند ساعت پس از صرف غذا اتفاق می‌افتد. افراد مسن مستعد ابتلا به این نوع فشار خون هستند. خوردن وعده‌های غذایی کوچک‌تر و نوشیدن آب بیشتر می‌تواند به این نوع از افت فشار خون کمک کند.
- افت فشار خون با واسطه عصبی: این نوع افت فشار خون نتیجه ایستادن طولانی‌مدت در جای خود است. این نوع کاهش فشار خون به دلیل یک رفلکس غیرطبیعی بین قلب و مغز اتفاق می‌افتد.
پرستاری از سالمند بعد از عمل قلب باز کاری سخت و حساس است و باید توسط یک پرستار حرفه‌ای یا تیم کاربلد انجام شود. درباره این موضوع بیشتر بدانید.
علائم فشار خون پایین
درست مانند فشار خون بالا، علائم فشار خون پایین ممکن است در ابتدا قابل توجه نباشند. با این حال، سالمندان با فشار خون پایین شدید ممکن است علائم زیر را تجربه کنند:
- سرگیجه
- حالت تهوع
- غش کردن
- کم آبی بدن
- تاری دید
- خستگی
- عدم تمرکز
- پوست سرد، لطیف و رنگ‌پریده
- افسردگی
فشار خون پایین می‌تواند علائم افسردگی در سالمندان را تشدید کرده یا باعث ابتلای این عزیزان به افسردگی شود به همین دلیل کنترل فشار خون در افراد سالمند اهمیت بالایی دارد.
درمان اورژانسی افت ناگهانی فشار خون
اگر فردی فشار خون پایین را همراه با علائم نگران‌کننده (مانند از دست دادن هوشیاری، آشفتگی ذهنی، نبض ضعیف و الگوی تنفس نامناسب) تجربه کند، باید فوراً به دنبال مراقبت‌های پزشکی باشید. در اتاق اورژانس، پزشکان ممکن است در مورد سابقه پزشکی فرد، داروهایی که مصرف می‌کنند یا هرگونه عفونت و حادثه‌ای که در گذشته تجربه کرده است، سؤالاتی بپرسند.
پزشکان و مراقبان آزمایش‌هایی را برای بررسی ضربان قلب، فشار خون و بررسی سایر مشکلات بدن و اندام‌های داخلی انجام خواهند داد. در ادامه بحث مراقبت از سالمند مبتلا به فشار خون، به وظایف پرستاران در این زمینه می‌پردازیم.
وظایف پرستار سالمند مبتلا به فشار خون
اگر فرد سالمندی دچار فشار خون نامناسب شد، باید بلافاصله سبک زندگی سالمی را در پیش گیرد و از تمامی دستورات پزشک خود پیروی نماید. احساس سرگیجه یا سبکی سر در سالمند مبتلا به فشار خون ممکن است رخ دهد، چنین مواقعی فرد مسن باید بنشیند و استراحت کند.
مراقبان می‌توانند شرایط مناسبی را برای کمک به حفظ ثبات فشار خون سالمندان در هنگام ایستادن یا در هنگام دراز کشیدن کنند.
پرستاران می‌توانند به سالمندان کمک کنند تا مصرف داروهای خود را مدیریت نمایند، غذای سالم بخورند، آب زیادی بنوشند و جنبه‌های دیگر برنامه درمانی خود را دنبال کنند. یکی از مهم‌ترین وظایف پرستاران مختص سالمندان مبتلا به فشار خون، مراقبات لحظه‌ای است. همان‌طور که گفته شد، فشار خون می‌تواند در یک لحظه تغییر کند، به همین دلیل، فشار خون سالمند مدنظر باید در طول روز چندین بار اندازه‌گیری شود تا بتوان از مشکلات آتی جلوگیری کرد.
پرستاران مختص این افراد باید با روش‌های درمانی اضطراری آشنایی داشته باشند. در صورت وقوع هرگونه مشکلی برای سالمند، پرستار باید بتواند تا با انجام چند روند اورژانسی وضعیت بیمار را تصحیح کند.
فشار خون از دلایل اصلی ابتلا به بیماری‌های قلبی و عروقی در سالمندان است به همین دلیل توجه به علائم و پیگیری درمان برای حفظ سلامت سالمند اهمیت بالایی دارد.
راه‌های کنترل فشار خون در سالمندان
چندین گزینه دارویی برای مراقبت از سالمند مبتلا به فشار خون وجود دارد و هرکدام به روشی متفاوت عمل می‌کنند. به طور معمول، ترکیب دو یا چند دارو بهتر از یک دارو عمل می‌کند. داروهای زیر معمولاً برای درمان فشار خون تجویز می‌شوند:
- دیورتیک‌ها با کمک به کلیه‌ها در دفع آب و نمک اضافی از بدن کار می‌کنند. این امر موجب کاهش میزان مایعات در خون می‌شود و در نتیجه فشار خون را کاهش می‌دهد.
- مهارکننده‌های آنزیم مبدل آنژیوتانسین (ACE) بدن را از تولید هورمونی به نام آنژیوتانسین که باعث تنگ شدن عروق خونی و افزایش فشار خون می‌شود، بازمی‌دارند. مهارکننده‌های ACE از این باریک شدن جلوگیری می‌کنند و استرس بر قلب را کاهش می‌دهند.
- مسدودکننده‌های گیرنده آنژیوتانسین II (ARBs) نوع جدیدی از داروهای مخصوص این بیماری هستند. ARBها به جای جلوگیری از تشکیل آنژیوتانسین (مانند مهارکننده‌های ACE)، مانع از عملکرد هورمون‌های مختلف در بدن می‌شوند. ARBها معمولاً برای بیمارانی تجویز می‌شوند که مهارکننده‌های ACE را به خوبی تحمل نمی‌کنند.
- مسدودکننده‌های کانال کلسیم (CCBs) از ورود کلسیم به سلول‌های عضلانی قلب و عروق خونی جلوگیری می‌کنند و باعث شل شدن عروق و کاهش فشار خون می‌شوند.
- آلفا بلوکرها ماهیچه‌های دیواره رگ‌های خونی را شل می‌کنند و اجازه می‌دهند خون راحت‌تر عبور کند. این امر موجب کاهش فشار خون می‌شود.
نکات مهم مراقبت از سالمند مبتلا به فشار خون
فشار خون بالا در سالمندان اجتناب ناپذیر نیست. مردان و زنان مسن می توانند اقداماتی را در سبک زندگی سالم انجام دهند تا فشار خون خود را تنظیم نمایند. یکی از بهترین روش‌های تنظیم این فشار، انجام فعالیت‌های بدنی مناسب است. ورزش را می‌توان یک درمان بدون هزینه و کاملاً مفید برای مراقبت از سالمند مبتلا به فشار خون دانست، البته باید به این نکته اشاره کنیم که هر نوع فعالیت بدنی در سالمندان باید تحت نظر پزشک آن‌ها انجام گیرد.
فشار خون مبحثی است که باید همواره جدی گرفته شود، تفاوتی ندارد که سالمند مدنظر در چه سنی به سر می‌برد، زیرا حتی کوچک‌ترین مشکلی در میزان صحیح فشار خون موجب به ایجاد مشکلات بسیار شدیدی در بدن وی خواهد شد. به طور کلی مهم‌ترین نکاتی که در این زمینه باید در نظر گرفته شود عبارت‌اند از:
- تشخیص به موقع فشار خون نامناسب
- مراجعه دوره‌ای به پزشک
- استفاده از پرستاران مجرب
- تنظیم برنامه دارویی دقیق
در این متن سعی کردیم شما را به مواردی همچون علائم فشار خون پایین و بالا، نحوه ایجاد فشار خون نامناسب، داروهایی که برای درمان این بیماری به کار می‌روند و … آشنا کنیم. همان‌طور که گفته شد، امروزه بحث مراقبت از سالمند مبتلا به فشار خون باید کاملاً جدی گرفته شود. جهت دریافت خدمات مربوط به مراقبت از این افراد می‌توانید از یک مرکز نگهداری از سالمندان معتبر استفاده کنید.
سرای سالمندان پارسایان سال‌هاست که به عنوان برترین مرکز نگهداری از سالمندان در کشور شناخته شده است. این مرکز با استفاده از روش‌های جدید درمانی و پرستاران خبره، به شما عزیزان کمک تا از سالمند عزیز و گرامی‌تان به بهترین شکل ممکن مراقبت کنید.
