وقتی پا به سن می‌گذاریم، باید خود را برای چالش‌های جدیدی آماده کنیم. بخشی از نشانه‌های سالمندی به‌صورت مشکلات جسمانی ظاهر می‌شوند. مشکلاتی که در افراد مختلف به شکل‌های گوناگون رخ می‌دهند. نارسایی کلیه یکی از اختلال‌هایی است که در گروهی از سالمندان با آن دست و پنجه نرم می‌کنند. این دسته از افراد نیاز به دیالیز پیدا می‌کنند و نیاز به مراقبت دائمی دارند. در این مطلب قصد داریم تا هر آنچه باید درباره سالمند دیالیزی بدانید را بررسی کنیم. اگر در خانه، سالمندی دارید که نیاز به دیالیز دارد، حتما تا پایان این مطلب با ما همراه باشید.
چرا افراد مسن به دیالیز احتیاج دارند؟
وظیفه کلیه در بدن، تصفیه خون است. در اثر چرخش خون در بدن، مواد زائد وارد خون می‌شود. برای حفظ کیفیت خون در سطح مطلوب، کلیه نقش فیلتر را ایفا می‌کند. پس از جدا شدن، مواد زائد به سمت مثانه هدایت می‌شوند. در ادامه این مواد به همراه ادرار از بدن خارج می‌شوند. در نتیجه این فعل و انفعالات نقش کلیه در حفظ تعادل مایعات بدن، تنظیم فشار و کیفیت خون بسیار مهم است. اگر به هر دلیل کلیه از انجام وظایف خود باز بماند، باید فورا به دنبال راه‌های جایگزین برای انجام ماموریت کلیه‌ها در بدن بود.
اختلال نارسایی کلیه، محدود به به سالمندان نیست. بلکه افراد در گروه‌های سنی گوناگون ممکن است با این عارضه سخت مواجه شوند. هرچند که در اثر کهولت سن، احتمال بروز این عارضه به مراتب افزایش پیدا می‌کند؛ چراکه بیماری‌های زمینه‌ای در سالمندان بیشتر رخ می‌دهند. همین موضوع باعث وارد شدن فشار بیش از حد به کلیه‌ها می‌شود.
در نتیجه بروز نارسایی کلیه در سالمندان دور از انتظار نیست. در چنین شرایطی، افراد نیاز به دیالیز پیدا می‌کنند. دیالیز، راهی برای تصفیه خون است که باید با نظر پزشک و با توجه به شرایط جسمانی سالمند دیالیزی در دستور کار قرار بگیرد.
انواع دیالیز سالمندان
روش‌های دیالیز برای همه افراد یکسان هستند. به عبارت دیگر، فرقی نمی‌کند که فرد در جوانی نیاز به دیالیز پیدا می‌کند یا با یک سالمند دیالیزی سروکار داریم. روی‌هم‌رفته دو روش کلی برای دیالیز وجود دارد که عبارت‌اند از:
دیالیز خونی
این روش با نام همودیالیز نیز شناخته می‌شود. در همودیالیز جریان خون به سمت خارج از بدن برقرار می‌شود. خون در خارج از بدن وارد دستگاه‌های خاصی می‌شود که نقش فیلتر را بازی می‌کنند. با عبور خون از دستگاه، مواد زائد آن جدا می‌شود. سپس بار دیگر خون به بدن باز می‌گردد. همودیالیز با توجه به شرایط افراد سالمند، در خانه، در مراکز دیالیز همچنین در مرکز سالمندان قابل انجام است. همودیالیز، به سه روش قابل انجام است که در اینجا صرفا از آن‌ها نام می‌بریم:
- روش کانتر
- روش گرافت
- روش فیستول
علائم و نشانه‌های دیابت در سالمندان را بدانید.
دیالیز صفاقی
دیالیز صفاقی توسط فرد بیمار انجام می‌شود. به همین دلیل با توجه به شرایط جسمانی سالمند دیالیزی، معمولا این روش چندان برای افراد مسن استفاده نمی‌شود؛ مگر آنکه پرستار در کنار آن‌ها حضور داشته باشد. فرآیند تصفیه خون در دیالیز صفاقی از طریق غشاء شکم انجام می‌شود. هر بار اجرای این روش درمانی نیازمند صرف زمان نسبتا زیادی است.
داستان از این قرار است که ابتدا مایع خاصی (متشکل از ترکیب آب، نمک و چند ماده افزودنی دیگر) وارد شکم می‌شود. این محلول نقش فیلتر را در بدن ایفا می‌کند. مواد زائد موجود در خون به واسطه آن جدا می‌شوند. سپس با گذشته چند ساعت، محلول از بدن خارج می‌شود. تمام این فرآیند باید توسط بیمار انجام شود. ضمن اینکه در شبانه‌روز به‌طور میانگین باید ۵ بار این روش دیالیز تکرار شود.
زمان مناسب دیالیز در سالمندان
بی‌توجهی به این موضوع ممکن است خطرات جدی را به دنبال داشته باشد. خطراتی که بعضا باعث مرگ و میر افراد مسن می‌شوند. معمولا هر چه سن شروع دیالیز در افراد بالاتر می‌رود، دوره امید به زندگی نیز در آن‌ها کاهش پیدا می‌کند.
در مواقع بحرانی نیز ممکن است به تشخیص پزشک معالج، درمان دیالیز سالمندان متوقف شود. به‌عنوان مثال سالمند دیالیزی که با یکی از مشکلات زیر روبه‌روست، با نظر پزشک خود می‌تواند به درمان دیالیز خاتمه دهد:
- دچار شدن افراد سالمند به بیماری‌های صعب‌العلاج مانند سرطان
- احتمال ناتوانی جسمی شدید در صورت ادامه دیالیز
- بروز عارضه زوال عقل در سالمندان
روی‌هم‌رفته باید توجه داشته باشید که تصمیم به ادامه یا قطع درمان دیالیز نباید از روی احساسات باشد. بلکه لازم است با در نظر گرفتن واقعیت‌های موجود، ضمن مشورت با پزشک متخصص در این زمینه به تصمیم مناسب رسید. نباید فراموش کرد هدف از این روش درمانی، کمک به بهبود وضعیت جسمانی سالمند دیالیزی است. اگر به هر دلیل این هدف محقق نشود، باید به فکر درمان جایگزین دیالیز برای سالمندان بود. در ادامه بیشتر به این موضوع می‌پردازیم.
برای مراقبت از سالمند مبتلا به سرطان چه مواردی را باید در نظر گرفت؟
عوارض دیالیز در افراد مسن
آیا می‌دانید دیالیز در سالمندان منجر به چه بیماری‌هایی می‌شود؟ این سوال مهمی است که قبل از هر اقدامی باید درباره آن آگاهی کسب کنید. خوشبختانه با پیشرفت‌های پزشکی در سال‌های اخیر بسیاری از عوارض دیالیز در سالمندان برطرف شده است. در عین حال چند عارضه جانبی وجود دارد که سالمند دیالیزی با آن روبه‌روست که عبارت‌اند از:
- لخته شدن خون
- خشکی و خارش پوست
- باد فتق
- عفونت
- کاهش فشار خون
- گرفتگی عضلات
- سندرم پای بی‌قرار
- حالت تهوع
- مشکلات تغذیه
هر چند نمی‌توان احتمال بروز عوارض فوق را به صفر رساند؛ اما راه‌هایی وجود دارند که با اجرای دقیق آن‌ها می‌توانید شدت عوارض را تا حد زیادی کاهش داد. به‌عنوان مثال برای کاهش حالت تهوع و افت فشار خون می‌توان از داروهایی مانند هیدراتاسیون (hydration) استفاده کرد. این دارو بدون نیاز به نسخه پزشک نیز از داروخانه‌ها قابل تهیه است. هرچند که توصیه می‌کنیم حتما زیر نظر پزشک مصرف کنید.
پیاده‌روی یکی دیگر از اقداماتی است که سالمندان باید در برنامه روزانه خود بگنجانند. روزانه چند دقیقه راه رفتن به کاهش عوارض دیالیز کمک می‌کند. در کنار آن استفاده از کمپرس آب گرم نیز برای تسکین دردهای دیالیز خیلی مفید است. اقدامات دیگری نیز وجود دارند که با نظر پزشک معالج برای کاهش عوارض دیالیز در سالمندان پیشنهاد می‌شوند.
درمان جایگزین دیالیز برای سالمندان
هرچند دیالیز یک روش کارآمد برای افزایش طول عمر سالمندان مبتلا به نارسایی کلیه است؛ اما نباید فراموش کنیم که این روش درمانی، فشار جسمی و روحی بسیار زیادی را به بیمار وارد می‌کند. وقتی با یک سالمند دیالیزی صحبت می‌کنید، احتمالا از او خواهید شنید که اگر راه‌حل جایگزینی وجود داشته باشد، حاضر است فورا به سراغ آن برود. در سال‌های اخیر یک روش علمی به‌عنوان درمان جایگزین دیالیز برای سالمندان معرفی شده است.
این روش تحت عنوان مراقبت‌های محافظه‌کارانه (conservative care) شناخته می‌شود. آن دسته از سالمندانی که به هر دلیل نمی‌خواهند درمان دیالیز را شروع کنند، می‌توانند این روش را برگزینند. این روش به‌خصوص برای آن دسته از افراد مسن که در کنار نارسایی کلیه با بیماری‌های دیگری نیز دست و پنجه نرم می‌کنند، کاربرد دارد. واقعیت این است که سالمند دیالیزی تنها به فکر زنده ماندن نیست. بلکه کیفیت زندگی نیز برای او اهمیت دارد.
درمان مراقبت‌های محافظه‌کارانه به‌نوعی غیرتهاجمی به حساب می‌آید. در این روش سالمند باید رژیم غذایی ویژه‌ای را دنبال کند. همچنین لازم است فشار خون سالمندان را دائما تحت نظر داشته باشید. اگر اضافه وزن دارد، با ورزش کردن باید به وزن ایده‌آل برسد. برای جبران کم خونی باید از تزریقات خارجی زیر نظر پزشک استفاده کند. روی‌هم‌رفته انتخاب بین دیالیز و مراقبت‌های محافظه‌کارانه باید با مشورت پزشک انجام شود.
کم خونی در سالمندان یکی از عوارض دیالیز است با سایر دلایل و عوارض کم خونی در افراد مسن آشنا شوید.
مراقبت از سالمند دیالیزی
سالمند دیالیزی نیاز به توجه ویژه دارد. او باید در تمام طول شبانه‌روز به‌خصوص در ساعت‌های پس از دیالیز، تحت نظر قرار بگیرد. همان‌طور که ذکر کردیم، عوارض دیالیز در سالمندان را با رعایت اصول نگهداری از آن‌ها می‌توان به حاقل رساند. اهمیت مراقبت از سالمندان دیالیزی به‌حدی زیاد است که پزشکان توصیه می‌کنند حتما از پرستاران متخصص برای رسیدگی به افراد مسن استفاده کنید. در حال کلی از جمله اقدامات مهم مراقبت از سالمندان دیالیزی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- با ماساژ دادن و کمپرس آب گرم در نواحی مختلف بدن، باید جلوی گرفتگی عضلانی گرفته شود.
- توجه به بهداشت فردی سالمند از جمله مسواک زدن، کوتاه کردن ناخن‌ها، شستشوی بدن و … خیلی مهم است.
- با هیدراته کردن پوست سالمند، باید جلوی احساس خارش در بدن پس از دیالیز را گرفت.
- جلوگیری از خشکی لب‌ها با استفاده از ماسک‌ها و ماساژ‌های مخصوص اهمیت زیادی دارد.
چند نکته برای مراقبت جسمانی از سالمندان دیالیزی مطرح کردیم. واقعیت این است که ماجرا به همین‌جا ختم نمی‌شود. سالمند دیالیزی بیش از سایر افراد مسن، در معرض بیماری‌های روحی مانند افسردگی قرار دارد. بنابراین لازم است که برنامه مدونی برای حفظ روحیه و نشاط در سالمندان که در این دسته افرد دیالیزی قرار دارند بچینید. حضور یک پرستار تمام وقت در کنار سالمند، کمک می‌کند تا این برنامه عملیاتی شود. به‌عنوان مثال پیاده‌روی، ورزش سبک، تفریحات ساده، گفتگو کردن درباره موضوعات روحیه‌بخش، ماساژ درمانی، مشاوره و … از جمله مراقبت‌هایی است که به جلوگیری از بروز بیماری‌های روحی در سالمندان دیالیزی کمک می‌کند.
علائم افسردگی در سالمندان را بشناسید و در صورت مشاهده این نشانه‌ها از روانشناس متخصص کمک بگیرید.
تغذیه مناسب برای سالمند دیالیزی
سوء تغذیه از جمله عوارض دیالیز در سالمندان است که اشاره کردیم. بدن افراد سالمند در برابر کمبود ویتامین‌ها و مواد معدنی ضعیف‌تر عمل می‌کند. بنابراین برای جلوگیری از بروز مشکلات جسمی دیگر حتما باید برنامه غذایی مناسب برای سالمند دیالیزی در نظر بگیرید. هدف از این برنامه غذایی نیز تامین ویتامین‌ها، پروتئین‌ها و مواد معدنی مورد نیاز بخش‌های مختلف بدن سالمندان است. از جمله مهم‌ترین مواد غذایی که برای دستیابی به این هدف پیشنهاد می‌شوند، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- انواع میوه‌ها
- انواع سبزیجات
- حبوبات
- گوشت ماهی
- مصرف زیاد آب و آب میوه‌های طبیعی
عوارض ناشی از سوء تغذیه در سالمندان را بدانید.
خدمات خانه سالمندان به بیماران دیالیزی
سعی کردیم که هر آن چیزی که باید درباره سالمند دیالیزی بدانید را در این مطلب بررسی کنیم. با مطالعه مقاله تا اینجا، حتما به ضرورت حضور پرستار در کنار سالمندان دیالیزی پی برده‌اید. خانه سالمندان پارسایان با گرد هم آمدن گروهی از بهترین متخصصان پزشکی، پرستاری و روانشناسی آماده ارائه خدمات باکیفیت به سالمندان عزیز است.
تمام نیازهای درمانی سالمندان دیالیزی از جمله درمان دیالیز، رژیم غذایی، مراقبت‌های پس از دیالیز، روانشناسی سالمند و … در خانه سالمندان پارسایان با بالاترین کیفت ممکن ارائه می‌شوند. ما متعهد هستیم که با مراقبت اصولی از سالمندان عزیز و به لطف الهی، شما را از نعمت حضور این عزیزان برای سالیان متمادی بهره‌مند کنیم.
