از نخستین روزهای آغاز تمدن بشری، موسیقی و قدرت موسیقی برای ما آشکار بوده است. پس از جنگ جهانی دوم، روش روان‌شناسی جدید به وجود آمد که به آن موسیقی درمانی می‌گویند. موسیقی درمانی برای سالمندان در سال‌های اخیر موردتوجه قرار گرفته است. انواع متنوع موسیقی درمانی با مزایای گسترده و در موقعیت‌های مختلف، تأثیر عمیقی بر سلامت سالمندان داشته است.
موسیقی درمانی که همراه با درمان‌های سنتی، روان‌شناسی مثبت و حتی به‌عنوان یک مداخله مستقل استفاده می‌شود، می‌تواند موجب تسریع فرایند بهبود سالمندان شود. در این متن به بررسی این راهکار درمانی و کلیه موارد مرتبط با آن می‌پردازیم.
موسیقی درمانی چگونه کار می‌کند؟
نحوه تأثیر موسیقی بر مغز بسیار پیچیده است. تمام جنبه‌های موسیقی (از جمله زیر و بم، تمپو و ملودی) توسط نواحی مختلف مغز پردازش می‌شوند.
تحقیقات مختلفی به ما این موضوع را نشان داده است که استفاده از مواردی همچون موسیقی درمانی موجب عملکرد بهتر نوروپلاستیسیته می‌شود. این بخش بر بهبود کلی کیفیت زندگی اثر می‌گذارد و عملگرهای فیزیکی ما را تقویت می‌کند.
با کمک موسیقی درمانی می‌توان از واکنش‌های فیزیکی عمیقی که بدن نسبت به موسیقی دارد جهت کمک به افراد مبتلا به بیماری‌های روانی استفاده کرد. در ادامه متن موسیقی درمانی برای سالمندان به تأثیر موسیقی درمانی بر سلامت سالمندان می‌پردازیم.
تأثیر موسیقی درمانی بر سلامت سالمندان
هدف کلی موسیقی درمانی دستیابی به اهدافی است که نیازهای فرد را برآورده می‌کند. این هدف ممکن است برای مثال شامل بهبود عملکرد حرکتی، مهارت‌های اجتماعی، احساسات، هماهنگی، ابراز وجود و رشد شخصی باشد. هر یک از این اهداف تأثیر مستقیمی بر سلامت سالمند مدنظر خواهد گذاشت. اهداف مشترک در موسیقی درمانی توسعه موارد زیر است:
- مهارت‌های ارتباطی (استفاده از صداها و حرکات صوتی یا کلامی)
- مهارت‌های اجتماعی (ایجاد تماس چشمی، شروع تعامل و بهبود عزت نفس)
- مهارت‌های حسی (از طریق لمس، گوش دادن و سطوح آگاهی)
- مهارت‌های فیزیکی (کنترل و حرکات ظریف)
- مهارت‌های شناختی (تمرکز و توجه، تقلید و توالی)
- مهارت‌های عاطفی (بیان احساسات غیرکلامی)
با کمک موسیقی درمانی می‌توان به حفظ روحیه سالمندان برای مبارزه با بیماری‌های سخت همچنین بهبود سبک زندگی آنها کمک کرد. تاثیر شادی در زندگی سالمندان را نباید نادیده گرفت زیرا بر روند سلامت کلی این افراد نقش مهمی دارد.
موسیقی درمانی برای سالمندان مبتلا به آلزایمر
در مراحل اولیه آلزایمر در سالمندان، بسیاری از سالمندان از نواختن موسیقی یا آواز خواندن لذت می‌برند. سالمندان را تشویق کنید به مشارکت در موسیقی ادامه دهند. ممکن است موسیقی همان حوزه‌ای باشد که در آن می‌توانند موفقیت و بهبود خود را احساس کنند و از زیبایی آن لذت ببرند.
همچنین می‌توانید از آهنگ‌های موردعلاقه آنها که اغلب آهنگ‌ها یا موسیقی‌هایی هستند که به سال‌های جوانی و میانی‌شان بازمی‌گردد، استفاده کنید و آهنگ‌های تلفیقی بسازید. برخی از افراد مسن ممکن است باورهای معنوی قوی داشته باشند و با آهنگ‌های ایمانی مذهبی حس مثبتی پیدا کنند. مبحث بعدی ما در زمینه موسیقی درمانی برای سالمندان، رابطه این روش درمانی با افسردگی حاد است.
موسیقی درمانی برای سالمند مبتلا به افسردگی حاد
مطالعات نشان می‌دهد که موسیقی درمانی می‌تواند در زمینه بهبود افسردگی حاد کمک‌کننده باشد. افرادی که تحت موسیقی درمانی همراه با درمان‌های استاندارد افسردگی (مانند گفتاردرمانی) قرار می‌گیرند، نسبت به افرادی که فقط درمان استاندارد را دریافت کرده‌اند، فرایند بهبود مناسب‌تری دارند. درباره نکات مهم در مراقبت از سالمند با بیماری افسردگی بیشتر بخوانید.
گوش دادن به موسیقی همچنین می‌تواند موجب ترشح دوپامین شود. دوپامین هورمونی است که احساس لذت را در افراد ایجاد می‌کند. علاوه بر این هنگام گوش دادن به موسیقی اندورفین نیز به وجود می‌آید. اندورفین همان هورمونی محسوب می‌شود که می‌تواند خلق‌وخوی فرد را تغییر داده و درد را تسکین دهند.
روش‌های موسیقی درمانی برای سالمندان
روش‌های مختلفی جهت به‌کارگیری موسیقی درمانی در سالمندان وجود دارد که همه سالمندان می‌توانند از آنها بهره‌مند شوند. در این بخش به چند مورد از این راهکارها اشاره میکنیم.
۱. همخوانی
جلسات موسیقی درمانی برای سالمندان ممکن است شامل آواز خواندن با هم و یا همخوانی (به شکل گروه سرود) باشد. بهتر است در همخوانی از مجموعه‌های موسیقی درمانگر یا اشعار آهنگ‌های محبوب استفاده شود. شرکت‌کنندگان می‌توانند آهنگ‌های دلخواه خود را بخوانند یا به صورت بداهه از یک آهنگ جدید کمک بگیرند.
همخوانی، مشارکت افراد در یک فرایند سرگرم‌کننده و موسیقی درمانی را تشویق می‌کند. از این روش می‌توان برای دستیابی به اهداف و مقاصد مختلف، از جمله آموزش تمرینات تنفسی استفاده کرد.
۲. ترانه نویسی | موسیقی درمانی برای سالمندان
در این روش، درمانگر اشعار ۴ یا ۵ آهنگ مختلف که دارای گزینه‌هایی مانند: غلبه بر موانع، حمایت یا مبارزات با بیماری و … هستند را به سالمندان ارائه می‌کند. سپس، سالمندان تشویق می‌شوند که مدتی را برای خواندن این اشعار اختصاص دهند و برای ساختن آهنگ خود، کلماتی را از متن ترانه‌های مزبور انتخاب کنند.
یکی از روش‌های کاهش سطح اضطراب در افراد مسن شرکت در جلسات گروه درمانی است درباره اثرات گروه درمانی بر سلامت روان سالمندان این مقاله را بخوانید.
فواید موسیقی درمانی در سرای سالمندان
تحقیقات مختلف نشان‌دهنده اثربخشی موسیقی درمانی برای طیف وسیعی از اهداف درمانی است. موسیقی درمانی را می‌توان برای تسهیل حرکت و توان‌بخشی فیزیکی کلی و ایجاد انگیزه در سالمندان برای مقابله با درمان استفاده کرد. موسیقی‌درمانی می‌تواند حمایت عاطفی را برای سالمندان و خانواده‌هایشان فراهم کند و موجب ارتباط بهتر سالمندان با پرسنل سرای سالمندان شود.
موسیقی درمانگران معتبر می‌توانند با بیماران مبتلا به آسیب مغزی اکتسابی (AMI) کار کنند. به‌عنوان‌مثال، موسیقی درمانی را می‌توان برای کاهش اثرات زوال عقل، کاهش دوره‌های آسم در کودکان و بزرگسالان و کمک به کاهش درد در بیماران دارای شرایط سلامتی نامناسب استفاده کرد.
همچنین از موسیقی درمانی می‌توان برای کمک به سالمندان مبتلا به اختلال‌های مختلف جهت بهبود توانایی‌های ارتباطی استفاده کرد. به‌طورکلی، موسیقی درمانی برای کمک به افراد مبتلا به بیماری پارکینسون و بهبود عملکرد حرکتی گزینه مناسبی به نظر می‌رسد. در ادامه متن موسیقی درمانی برای سالمندان، در مورد ارتباط این روش درمانی و اضطراب صحبت میکنیم.
چگونه موسیقی درمانی برای سالمندان به نابودی اضطراب کمک می‌کند
بسیاری از مطالعات نشان می‌دهند که موسیقی درمانی می‌تواند احساس اضطراب در سالمندان را کاهش دهد، از جمله در افراد مبتلا به سرطان، افرادی که تحت عمل جراحی قرار می‌گیرند و افرادی که به بخش مراقبت‌های ویژه می‌روند. موسیقی می‌تواند فشارخون و ضربان قلب را کاهش دهد و تأثیر مستقیمی بر کم شدن میزان استرس فرد خواهد داشت.
همچنین شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد افرادی که تحت موسیقی درمانی قرار می‌گیرند، بلافاصله پس از جلسات مربوطه کاهش اضطراب را تجربه میکنند.
نکات مهم درباره پرستاری از سالمند مبتلا به سرطان را در این مقاله مطالعه کنید.
موسیقی درمانی در مقابل سایر اشکال روان‌درمانی
موسیقی درمانی بر ارتباط کلامی متکی نیست، بنابراین برای افرادی که در برقراری ارتباط کلامی مشکل دارند، می‌تواند گزینه بهتری باشد. عدم برقراری ارتباط کلامی دلایل مختلفی مانند ناتوانی، یک بیماری تخریب‌کننده عصبی مانند زوال عقل، یک آسیب مغزی اکتسابی یا یک بیماری مرتبط با وضعیت سلامت روان دارد.
از آنجایی که CBT و مشاوره به‌صورت حضوری هر دو جزو روش‌های گفتاردرمانی هستند، ممکن است برای افرادی که ارتباط کلامی برایشان مشکل است مناسب نباشند. در چنین شرایطی موسیقی درمانی می‌تواند به بهبود فرد کمک کند.
علاوه بر این، پزشکان سلامت روان می‌توانند فرایند موسیقی درمانی برای سالمندان را کاملاً شخصی‌سازی کنند. لذت بردن از موسیقی درمانی در خانه سالمندان یک روش مناسب برای کاهش استرس و بهبود ارتباط کارکنان مرکز مراقبت از سالمندان مدنظر است.
مهارت‌هایی که فرد در موسیقی درمانی یاد می‌گیرد می‌تواند در زندگی روزمره او نیز مفید باشد. باید به این نکته اشاره کنیم که آشنایی با یک ساز و ابزار موسیقی نیز جزو درمان موسیقی‌درمانی محسوب می‌شود. یادگیری یک ساز جدید باید به شکل یک سرگرمی جدید شروع شود. یک سرگرمی مناسب برای سالمندان که می‌توانند از آن به‌عنوان ابزاری برای بهبود سلامت روان خود و کنار آمدن با موقعیت‌های دشوار در طول زندگی استفاده کنند.
اختلالات خواب در سالمندان از دلایل بروز افسردگی و سایر بیماری‌هاست. با موسیقی درمانی می‌توان بعضی از این موارد را کنترل کرد.
نکات مهم در زمینه موسیقی درمانی برای سالمندان
اگرچه موسیقی درمانی یک اصل برای درمان هیچ بیماری روانی خاصی محسوب نمی‌شود، اما می‌تواند ابزاری مؤثر و لذت‌بخش برای کاهش علائم بیماری‌های متعدد از جمله افسردگی و اضطراب باشد.
موسیقی درمانی روشی خلاقانه و قابل دسترس برای بیان احساسات و پردازش تجربیات افراد ارائه می‌دهد. انسان‌ها مدت‌هاست از موسیقی به دلیل تأثیرات قدرتمند آن بر خلق‌وخو و احساسات استفاده میکنند. موسیقی درمانی علاوه بر کمک به بهبود و تقویت سلامت روان در سالمندان، فواید متعدد دیگری نیز دارد، مانند ایجاد یک خروجی خلاقانه، گسترش دانش، آگاهی فرهنگی و بهبود مهارت‌های شناختی همچون تقویت حافظه و یادگیری.
استفاده از موسیقی درمانی در خانه‌های سالمندان باید تحت‌نظر متخصصان امر صورت بگیرد تا شاهد یک روند درمانی مناسب باشیم. به‌طورکلی مهم‌ترین نکاتی که در این زمینه باید به آنها توجه کرد عبارت‌اند از:
- شناخت راهکارهای موسیقی درمانی
- انتخاب بهترین راهکار موجود با توجه به شرایط
- تمرینات مداوم موسیقی درمانی
- مشاهده نتایج حاصله
به پایان مطلب آشنایی با فواید موسیقی درمانی برای سالمندان رسیدیم. امروزه استفاده از موسیقی درمانی جهت بهبود شرایط بیماری‌های مختلف سالمندان از محبوبیت خاصی برخوردار است. تحقیقات بسیاری رابطه مناسب بین موسیقی درمانی و تسریع روند درمان بیماران را به ما نشان می‌دهد. از موسیقی درمانی می‌توان در خانه‌های سالمندان استفاده کرد تا با افزایش تمرکز و ارتباط سالمندان، با بیماری‌های مختلفی همچون افسردگی و آلزایمر مقابله کرد.
یکی از مهم‌ترین موارد در زمینه موسیقی درمانی استفاده از درمانگران معتبر و مجرب است. مرکز درمانی پارسایان با بهره‌گیری از جدیدترین روش‌های درمانی سالمندان عزیز را در زمینه بهبود سلامتی همراهی خواهد کرد. برای کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه می‌توانید با کارشناسان این مرکز نگهداری از سالمندان در ارتباط باشید.
